Reja: Qadimgi davr folklorining o`ziga xos xususiyatlari

Mif yaxlit janr sifatida og`zaki ijodga mansub nasriy asarlar tizimida to`liq holda saqlanib qolmagan. Faqat epos, ertak, afsona, qo`shiq, topishmoq, marosim folklori, irim-sirimlar va turli ishonchlar bilan bog`liq aytimlar tarkibida ayrim mifologik syujet elementlari uchraydi, xolos. Ana shu mif qoldiqlarini, mifologemalarni o`rganish uchun muhim zamin vazifasini o`taydi.

Mif yaxlit janr sifatida og`zaki ijodga mansub nasriy asarlar tizimida to`liq holda saqlanib qolmagan. Faqat epos, ertak, afsona, qo`shiq, topishmoq, marosim folklori, irim-sirimlar va turli ishonchlar bilan bog`liq aytimlar tarkibida ayrim mifologik syujet elementlari uchraydi, xolos. Ana shu mif qoldiqlarini, mifologemalarni o`rganish uchun muhim zamin vazifasini o`taydi.

B.Sarimsoqov o`zbek mifologiyasi taraqqiyotini uch bosqichga – arxaik, mumtoz va o`rta asrlarga xos miflarga bo`linadi, deb hisoblaydi.

B.Sarimsoqov o`zbek mifologiyasi taraqqiyotini uch bosqichga – arxaik, mumtoz va o`rta asrlarga xos miflarga bo`linadi, deb hisoblaydi.

Uning ko`rsatishicha, arxaik miflarda xaos bilan kosmos o`rtasidagi kurash keng miqyosda aks etadi va ko`proq animistik, totemistik tasavvurlar bu kurashda hal qiluvchi rol o`ynaydi. Shuningdek, ularda yana hech qanday diniy qarashlar unsuri uchramaydi. Mumtoz miflarda esa xaos bilan kosmos kurashining miqyosi biroz toraygan bo`ladi. Politeistik diniy qarashlar (ko`p xudolilik tasavvuri) ustunlik qiladi. Zardushtiylik davri mifologiyasi bunga misol bo`ladi. O`rta asrlar miflarining semantik asosini monoteistik diniy qarashlar tashkil etadi.

Qadimgi turkiy miflarni olamning yaratilishi va tuzilishi, samoviy halokat yoki olamning intihosi, tangri va ilohiy kuchlar, hoqonlarning tug`ilishi va afsonaviy hukmdorlar to`g`risidagi, turkiy qabilalarning kelib chiqishi, ilk ajdodlar haqidagi miflar turkumi tashkil etadi.

• Qadimgi turkiy miflarni olamning yaratilishi va tuzilishi, samoviy halokat yoki olamning intihosi, tangri va ilohiy kuchlar, hoqonlarning tug`ilishi va afsonaviy hukmdorlar to`g`risidagi, turkiy qabilalarning kelib chiqishi, ilk ajdodlar haqidagi miflar turkumi tashkil etadi.
• Mumtoz miflar tarkibiga ezgulik va yovuzlik kuchlari o`rtasidagi kurash haqidagi asotiriy qarashlarni o`zida aks ettirgan
• dualistik miflar,
• kult miflari (suv, olov, osmon jismlari, o`simliklar, jonivorlar, hosildorlik kultlari bilan aloqador tasavvurlar asosida shakllangan),
• o`lib-qayta tiriluvchi qahramonlar (Siyovush bilan bog`liq) haqidagi miflar;
• samoviy (oy, quyosh, yulduzlarning paydo bo`lishi, tabiiy hodisalar haqidagi) miflar;
• taqvimiy miflar, ya’ni -yilboshi Navro`z bilan bog`liq udumlar, vaqt hisobi omillari haqidagi asotiriy ishonchlar;
• antropogenik miflar yoki odamzotning yaratilishi (Kayumars, Gavomard, Jamshid) to`g`risidagi miflar kiradi.