Республикаси олий ва

“О„xshashini olib kel” о„yini

О‗yining maqsadi: Narslarning nomini eslab qolishga о‗rgatish orqali bolalarning lug‗atini boyitish.
О‗yin uchun jihozlar: Turli о‗yinchoq va buyumlar, shu buyumlarning rasmi aks ettirilgan kartochkalar. Katochkalar bunday vaqtda juft bо‗lishi ham mumkin. Buyumlar о‗rniga kartochkalardan foydalanish ham tavsiya etiladi.
О‗yinni о‗tkazish: Bu о‗yinni uch xil variantda о‗ynash mumkin.

1. 
   Variant. Juft kartochkalarning bir nusxasini xonaning har yeriga tarqatib qо‗yiladi. Bolaga kartochkaning ikkinchi nusxasi beriladi. Bola qо‗liga olgan kartochkada nimaning rasmi aks ettirilgan bо‗lsa, oldin uning nomini shaklini aytadi. Sо‗ng bolaga kartochkalardan xuddi shuning о‗ziga о‗xshashini topib kelish vazifasi beriladi. Bola qо‗lidagi kartochkaning о‗xshashini topib kelganidan keyin uni bolalarga qо‗rsatadi va nomini yana bir bor takrorlaydi.
   
2. 
   Variant. Bolaga kartochka kо‗rsatiladi va orqasini о‗girib qо‗yiladi. Bola kо‗rib esida qolgan bо‗yicha kartochkaning о‗xshashini topib olib keladi va u haqda sо‗zlab beradi.
   
3. 
   Variant. Kartochkalar о‗rnida buyumlardan foydalaniladi. Buyumlarga qarab ularning rasmlari yoki rasmlarga qarab topish vazifasi beriladi. Har ikki variantda ham birinchisidan singari buyumning nomini qayta ayttirish usuli qо‗llaniladi.
   

“О„xshaydimi- о„xshamaydimi” о„yini

O‗yining maqsadi: Bolalarning narsalarning tuzilishi, tashqi ko‗rinishi haqida tushunchalarni mustahkamlash, so‗z boyligini orttirish va idrok qilishga o‗rgatish va so‗zlab berish qobilyatini o‗stirish.
O‗yin uchun jixozlar: Ikkita uy jihozlari, ikkita o‗yinchoq, ikki xil gulning rasmi va boshqalar.

1. 
   “Kim chaqqon”. Bolalarga istalgan biror matndagi ko‗p uchraydigan xarflarni, masalan, ―o‖ yoki ―e‖ harflarni tez va aniq belgilab chiqish tavsiya etiladi. Testning muvaffaqiyatli bajarilishi, bajarilish vaqti, xatolar soni va belgilanmay qoldirilgan xatolar soni bilan baxolanadi. Bu ko‗rsatkichlar qanchalik kam bo‗lsa, test shunchalik yaxshi bajarilgan bo‗ladi. Bunda bolani rag‗batlantirish va uni qiziqtirishlarni oshirishga erishish kerak.
   

Diqqatni ko‗chuvchanligi va taqsimlanishi mashq qildirish uchun vazifani o‗zgartirish kerak. Bunda, bitta harfni vertikal chiziq bilan boshqasini gorizantal chiziq bilan uchirish yoki o‗qituvchining ishorasi bilan shu harflarni o‗chirishda o‗rnini almashtirish mumkin. Masalan, bir hafrni o‗chirish, ikkinchi harfni tagiga chizish, uchinchi harfni doira ichiga olish va x.k. Bunday mashqlarning maqsadi – odatiy harakatlarni avtomatisizm darajasiga yetkazish, aniq bo‗ysuntirilgan, aniq maqsadni aniqlash. Mashqlar davomiyligi bolaning yoshiga qarab belgilanadi. (kichik maktab yosh – 15 min; o‗smirlar uchun 30 minutgacha).

2. 
   “Diqqatni jamlash.” Atrofdagi narsa buyumlarda tana orgonlarida yoki fikrlarda o‗tkzilishi mumkin. Diqqatni jamlash mashqlarning har bir minutdan yarim soatgacha vaqt ajratiladi. Vaqt belgilanib, kerakli holat tanlanadi va muskullari bo‗shashtiriladi. So‗ng diqqatni jamlash ob‘ekti tanlanadi. Agar mashq davomida diqqat boshqa narsalarga chalg‗iy boshlasa, asabiylashmasdan, tushkunlikka tushmasdan, diqqatni yana kerakli ob‘ektga qaratiladi. Mashq uchu belgilangan vaqt davomida kishi diqqatining chalg‗ishi uch martadan oshmasligi muhim xisoblanadi.
   
3. 
   “Pashsha”. Mashqni o‗tkazish uchun 3x3 shaklidagi to‗qqizta katakli o‗yin maydoni chizilgan. Taxta va plastilin bo‗lagi zarur bo‗ladi. Plastilin o‗rgatilgan pashsha vazifasini bajaradi. Taxta vertikal holatda turg‗izilib, qatnashuvchilarga o‗yinning borishi tushuntiriladi; pashshani bir katakdan boshqasiga o‗tishi uchun
   

―o‗ngga, chapga, yuqoriga, pastga‖ kabi buyruqlar beriladi. O‗yin boshida ―pashsha‖ markaziy katakda joylashdi. Buyruqlarni qatnashchilar navbatma-navbat beradilar. O‗yinchilar pashshani diqqat bilan kuzatib, ―pashsha‖ ning o‗yin maydonidan chiqib ketishiga yo‗l qo‗ymasliklari kerak. O‗yin davomida kimdir buyrug‗i bilan xato qilsa yoki ―pashsha‖ maydondan chiqib ketsa, ―to‗xta‖ buyrug‗i berilib, ―pashsha‖ni yana markaziy katakka qaytarilib, o‗yin boshidan boshlanadi. ―Pashsha‖ o‗yinni qatnashchlaridan diqqat bilan berilib o‗ynashini talab qiladi. Mashq yaxshi o‗zlashtirilganidan so‗ng uni yanada murakkablashtirish mumkin. Buning uchun maydondagi kataklar sonini 4x4 qilib oshirish mumkin. Yoki ―pashsha‖lar sonini oishirish mumkin. Bunda har bir pashshaga buyruqlar alohida qilib beriladi.

4. 
   “Kuzatuvchanlik”. Bolalarga yuz martalab ko‗rgan maktab hovlisini uyidan maktabgacha bo‗lgan yo‗lni eslab to‗liq tasvirlab berish vazifasi beriladi. Bu vazifani kichik maktab yoshidagi bolalar og‗zaki bajaradilar. Sinfdoshlari ularning kamchiliklarini to‗ldiradilar.
   

O‗smirlar bu vazifani yozma bajaradilar, keyin o‗zaro va shuningdek, tabiiy sharoit bilan solishtiradilar. Bu o‗yinda bolaning ko‗ruv xotirasi va diqqatining bog‗liqligi aniqlanadi.

5. 
   “Tuzatish”. Logoped qog‗ozga ba‘zi harflarni tushirib qoldirgan va harflarni o‗rnini almashtirilgan bir nechta gap yozadi. O‗quvchi bu matnni bir marta o‗qish davomida xatolarni rangli qalam bilan to‗g‗irlash kerak. So‗ng u varaqni ikkinchi o‗quvchi olib, qoldirib ketgan xatolarni boshqa rangdagi qalam bilan to‗g‗irlaydi. Bu musobaqani juft bo‗lib o‗tkazish ham mumkin.
   
6. 
   “Barmoqlar”. Qatnashuvchilar o‗rindig‗larida doira hosil qilib o‗tiradilar.
   

Qo‗llarini tizzalariga qo‗yib bir-biriga chalishtirib bosh barmoqlarini erkin
qoldiradilar. ―Boshlang‖ ishorasi bilan bosh barmoqlarini bir-b iri atrofida sekin-asta ma‘lum tezlikda va bir yo‗nalishda aylantira boshlaydilar. Bosh barmoqlari bir-biriga tegib ketmasligi muxim. Shu harakatda diqqatni jamlanadi. ―To‗xta‖ ishorasi bilan to‗xtatiladi.
Mashqning davomiyligi 5-15 minut, ba‘zan qatnashuvchilar o‗zlarini g‗alati xis qiladilar: barmoqlari ko‗payib yoki kamayib qolgandek, harakat yo‗nalishi o‗zgargandek.
Kimdir o‗zini kuchli bezovta xis qiladi. Bu qiyinchiliklar diqqat ob‘ektining odatdagidek bo‗lmaganligidan kelib chiqadi.

7. 
   “Selektor” mashqni bajarish uchun qatnashchilardan bir kishi ―qabul qiluvchi‖ etib tayinlanadi. Qolganlar ya‘ni ―uzatuvchilar‖ning har biri turli sonlardan boshlab, turli yoo‗nalishlarda ovoz chiqarib sanaydilar. ―Qabul qiluvchi‖ esa qo‗lida tayyoqqa tutib, jimgina eshitadi. U har bir ―uzatuvchiga‖ navbatma-navbat to‗g‗rilanib eshitilishi kerak. Agar u qaysidir ―uzatuvchi‖ni eshitish qiyin bo‗lsa qo‗lidagi tayyoq bilan balandroq ―ishora‖sini beradi. Agar eshitish oson bo‗lsa, tovushni pasaytirish mumkin. ―Qabul qiluvchi‖ ma‘lum muddat ishlagandan so‗ng tayyoqchasini boshqa qatnashchiga beradi va o‗zi ―o‗zgartiruvchi‖ga aylanadi. O‗yin davomida tayyoqcha hamma qatnashchilarni aylanib chiqadi.
   
8. 
   “Eng hushyor”. О‗quvchilar yarim doira shaklida turishlari kerak. Bir o‗yinchi oldingi chiqib bir necha daqiqada o‗yinchilar joylashish tartibini eslab qolishi kerak. So‗ng o‗rtoqlariga teskari o‗tirib turib, qatnashchilarning joylashishi tartibini aytib chiqadi. O‗yin davomida har bir qatnashchi shu mashqni bajaradi. Kim xato qilmay aytsa, o‗sha holib bo‗ladi. Hohlagan bolasini diqqat bilan ko‗rib olishni taklif qiladi. So‗ngra ko‗zini yumib, shunday tasvirlansiniki, qogan bolalar kim to‗g‗risida gapirilayotganini fahmlasinlar.
   
9. 
   “Adashib qolgan hikoyatchi”. О‗quvchilar doira shaklida turib oladilar,
   

olib boruvchi baxs mavzusini aytadi. Biron bir ishtirokchi mavzuni ochib bera boshlaydi, keyin esa tasodifiy assotsiatsiyalarga tayanib mavzudan chetga chiqa
boshlaydi. U bir mavzudan ikkinchi mavzuga, undan yana boshqasiga o‗tib ketadi. U o‗zining hikoyasini iloji boricha chalkashtirib yuborishga harakat qiladi. Buni qatnashchilar kuzatib turishlari kerak. Chunki so‗z bshqa ishtirokchiga o‗tkazib yuborilishi mumkin. Kimga so‗z tegsa u bu bilan chalkash hikoyani oxiridan boshiga qarab echishi kerak. U olib boruvchi boshlangan mavzuga olib borishi kerak. Keyin o‗zi hikoyani chalkashtirib aytib beradi va h.k.

10.