Respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

NAZARIYALARI 
 
1-§. Iqtisodiy siklning mazmuni va kelib chiqish 
 sabablari 
 
 
 

takror ishlab chiqarishdagi nomutanosibliklar;

talab va taklif o‘rtasidagi nomutanosibliklar; 

yalpi sarflar darajasining o‘zgarishi (o‘z navbatida bu sarflar 
hajmini ishlab chiqarish va bandlik darajasi belgilab beradi); 

investitsiyalar hajmining davriy kamayishi; 

pul massasi hajmining tebranishi; 

asosiy kapitalning yangilanishi; 

multiplikator samarasining kuchsizlanishi va boshqalar. 
Iqtisodiy sikl – ishlab chiqarish hajmi, bandlilik va inflatsiya 
darajasidagi davriy tebranishlardir. 
Sikl davomiyligi bo‘yicha bir inqirozdan ikkinchi inqiroz boshlan-
guncha o‘tgan davrdan iborat bo‘ladi.
Siklni keltirib chiqaruvchi sabablar
Eksternal nazariyada tashqi omillarga iqtisodiy tizimdan tashqarida 
yotuvchi va iqtisodiy hodisalarning davriy takrorlanishini keltirib 
chiqaradigan omillar kiritiladi. 
Ularning asosiylari quyidagilar: 
urushlar, inqilobiy o‘zgarishlar va boshqa siyosiy larzalar; 
oltin, uran, neft va boshqa qimmatli resurslar yirik konlarning 
ochilishi; 
yangi hududlarning ochilishi va u bilan bog‘liq ravishda aholi 
migratsiyasi hamda yer shari aholisi sonining o‘zgarib turishi; 
ishlab chiqarish tarkibini tubdan o‘zgartirishga qodir bo‘lgan tex-
nologiya, tadqiqotlar va innovatsiyalardagi qudratli o‘zgarishlar. 
Iqtisodiy siklning kelib chiqishini faqat tashqi yoki faqat ichki 
omillarga bog‘lovchi qarashlar mavjud bo‘lib, ular fanda eksternal va 
internal nazariyalar deb nomlanadi 

---

124