S. N. Maxsudov, G. R. Shukurova
Download 2.96 Mb. Pdf ko'rish
|
Bolalar stomatologiyasi. Maxsudov S.N
|
Pulpit. Bu kasallik kariyesning ilk yallig‘li asorati hisoblanadi.
Bunda pulpani innervatsiya qiluvchi nerv oxirlari va tolalari, qon tomirlar yallig‘lanishdan zararlanib qattiq og‘riqboshlanadi. Buni o ‘tkir pulpit deb ataladi. Og‘riq to ‘satdan, besabab boshlanib, tez to'xtaydi. Keyinchalik basabab og‘riq 1 soatdan 10—15 soatga cho‘zilishi mumkin va tez-tez qaytalanib turadi. Og‘riq jag‘ning hamma yeriga, quloqqa, jag‘ ostiga va chakkaga irradiatsiya berishi (tarqalishi) mumkin. Bu vaqtda tish kavagini biror o ‘tkir uchli asbob (gugurt cho‘pi, tish kavlagich, igna) bilan kavlansa, og‘riq battar zo'rayishi mumkin. K o‘pincha o ta-onalar bolalardagi bunday tish og‘rig‘ini qoldirish uchun o ‘z bilganlaricha davo qilishadi: og‘izni har xil damlamalar bilan chayish, tish kavagiga atir yoki aroq shimdirilgan paxta o‘rami, sarimsoq piyoz, tuz, qalam pirm unchoq, bosh yoki tana og‘rig‘ini vaqtincha to‘xtatib turuvchi turli tabletkalami qo‘yishadi. Bu choralar tish og‘rig‘ini vaqtincha qoldirsa-da, pulpadagi yallig‘lanish to ‘xtamaydi, aksincha yanada chuqurlashib borishiga sabab b o ‘ladi. Bolalarni bunday «davolash» ular organizm ini zaharlanishiga sabab b o ‘lishi mumkin. Yallig‘langan pulpa natijada chirib, nobud bo‘ladi. Tishning oziqlanishi buzilgach, rangi ham o ‘zgaradi, m o‘rt b o ‘lib, uvala- nadigan bo‘lib qoladi. Bolalarning sut va doimiy tishlaridagi kariyes jarayoni juda erta b o ‘lgani uchun pulpaning yallig‘lanishi jadal tus oladi va tezda yiringlab ketadi. Bola tishlarining ildizi hali to ‘la taraqqiy qilma- ganligi yoki so‘rilish (rezorbsiya) boshlanganligi tufayli yallig‘lanish jarayoni tish atrofidagi to ‘qi- malaiga juda tez tarqaladi. Odatda o ‘lgan pulpadagi yiringli yallig‘- lanish jarayoni asta sekin ildiz kanali uchidagi kavak orqali tish atrofidagi to ‘qim alarni yallig‘- lanishiga sababchi bo‘ladi. Periodonit. Tish ildizi at rofidagi yum shoq to 'q im a — p e rio d o n tn in g y allig ‘lan ish i- dir. Bu kasallikning boshlani- shiga asosiy sabab kariyes va pulpitni o ‘z vaqtida davolatmas- likdir (9- rasm). 0 ‘tkir periodontit tishning 9 - rasm. Periodont q a ttiq m exanik t a ’sir o stid a to ‘qimasining yalliglanishi. periodont tolalarining cho‘zilishi yoki ezilishi hisobidan ham yuzaga kelishi (travmatik peridontit) yoki pulpitni medikamentli davolash vaqtidagi dori moddasini periodont to'qimasiga shimilib (diffuziya) o ‘tishi natijasida (medikamentoz peridontit) ham paydo bo‘lishi mumkin. Lekin ko‘pincha pulpadagi yallig'lanish hisobidan yuzaga keluvchi o‘tkir periodontitlami uchratamiz. 0 ‘tkir peridontitda tish to ‘xtovsiz qattiq og‘riydi. Kasai tishga behosdan tegib ketilsa, og‘riq juda zo'rayib ketadi. Bemoming nazarida tish o ‘sib boshqa tishlarga nisbatan balandroq turganga o ‘xshab tuyuladi. Og‘rigan tish tomonda umuman ovqat chaynab bo‘lmaydi. Kasai tish atrofidagi milk bolalarda tez qizaradi va shishadi. Jag‘ atrofidagi ayrim limfa bezlari kattalashadi, ularda ham og‘riq turishi m um kin. Bolaning tana harorati subfebril bo 'lad i, ishtahasi bo‘lmaydi, lanjligi oshib boradi. Tishlarini og‘riq tufayli yuvishga qiynaladi, gigiyenik holat yomonlasha boradi. Bu esa tish atrofi milki va p erio d o n t t o ‘qim asidagi yallig‘lanish jaray o n in i yanada chuqurlashuviga sabab bo'ladi. Surunkali periodontitda tishning og‘rimaslik holatlari ham uchraydi. Bunda tish ildizining uch qismida yiringli xaltacha, ya’ni granulema hosil bo‘lishi mumkin. Aynan tish ildizlarida bunday surunkali yallig'lanish o ‘choqlari mavjud bolalar angina, adenoid, revmatizm, buyrak kasalliklari bilan boshqa bolalaiga nisbatan ko‘proq og'riydilar. Periodontitni o ‘z vaqtida davolamasa, granulema kattalashib, ba’zida kistaga aylanib ketadi. Surunkali periodontitda tishning ildiz uchi qismida granulema yoki kista bor- yo‘qligini stomatolog — vrach rentgenda tekshirib aniq tashxis qo‘yadi. Ko‘pgina hollarda surunkali periodontit qayta zo‘rayib, avj olib ketadi va xuddi o‘tkir periodontitdek tishda qattiq — uzluksiz og‘riq turadi. Bunda tishning ildizi atrofidagi yiring jag‘ suyaklari tanasida joylashgan Gavers va Folkman kanalchalari (tirqishchalari) orqali suyak pardasi ostiga yo‘l oladi va uni yallig‘lantiradi, natijda suyak pardasi o ‘tkir yallig‘lanib, periostit kasalligi kelib chiqadi. Download 2.96 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|