S. V. Zaxarov Botoy madaniyatining kelib chiqishi masalasining holati tahlil qilinadi. Bu muammo bo'yicha qarashlarda

---

S.V. Zaxarov
Botoy madaniyatining kelib chiqishi masalasining holati tahlil qilinadi. Bu muammo bo'yicha qarashlarda
kelishmovchilik va nomuvofiqlik bor, degan xulosaga kelinmoqda. Unda bildirilgan deyarli barcha fikrlar deklarativdir
va aniq faktik tadqiqotlar bilan tasdiqlanmaydi. Muammoni maxsus o'rganish amalga oshirilmadi. Ural-Qozog'iston
mintaqasidan tashqarida aniqlangan Botay madaniyati materiallariga alohida o'xshashliklar uning avtoxtonligiga
shubha tug'diradi va ushbu muammoni maxsus o'rganish masalasini ko'taradi.
Botoy madaniyati, Shimoliy Qozogÿiston, Sharqiy Yevropaning oÿrmon zonasi, eneolit, kelib chiqishi,
avtoxton, analogiyalari.
Shimoliy Qozogÿiston eneolitini oÿrganishning boshlanishi odatda 1980-yilda Botay manzilgohining
topilishi bilan bogÿliq boÿladi (Zeybert, 1981), u darhol bir qavatli eneolit oÿlkasi sifatida aniqlangan. 1983
yilda Roschinskoe aholi punkti ochildi (Kislenko, 1984). Bu kashfiyotlar V.F. Zaybert yangi eneolit
madaniyati, Botay madaniyatini aniqlash masalasini ko'tardi (1983). Botay va Roshchinskoye aholi
punktlaridan tashqari Vasilkovka IV, Balandino, Sergeevka, Krasniy Yar aholi punktlarida ham qazishmalar
olib borilgan. Eneolit yodgorliklarini o'rganishda yirik ilmiy markazlar mutaxassislari ishtirok etdilar:
Chelyabinsk, Pushchino, Moskva, Leningrad. 1983 yilning yozida Botay qishlogÿi negizida Butunittifoq dala
arxeologik seminari boÿlib oÿtdi, unda ishtirokchilar saytni oÿrganishning bir qator muhim muammolarini
muhokama qildilar [Zaybert 1985. 3-bet]. Darhaqiqat, Shimoliy Qozog‘iston eneolitini o‘rganish 1970 yilda
L.Ya. Daryoning chap
sohilidagi Chaloy avtoturargohi. Ikki xronologik gorizontga ega Imon-Burluk - neolit (Imon-Burluk 1) va
eneolit (Imon-Burluk 2). Avtoturargoh, ba'zi ma'lumotlarga ko'ra, 1,5 km uzoqlikda joylashgan [Chalaya va
boshqalar, 1971, p. 407], boshqalarga ko'ra - qishloqdan 2,5 km janubi-sharqda. Nikolsko-Burlukskiy
[Chalaya, 1973, p. 188].
Tadqiqotchi ikki ob'ekt aholisi (Imon-Burluk 1da kvartsit va Imon-Burluk 2 da yashmsimon jins) va turli
xil asboblar (Imon-Burluk 1da - pichoq va pichoq buyumlari) aholisi tomonidan turli xil tosh xom ashyolardan
foydalanganligini ta'kidladi. , qo'pol massiv bo'laklardagi qirg'ichlar, massiv bo'laklar noaniq konturlar,
plitalarni olib tashlash uchun yadrolar, aftidan, boshqa majmuadan kelgan "tekis temir"; Iman-Burluk 2 da
yoriq texnologiyasi ustunlik qiladi, qirg'ichlar, matkaplar, turli shakldagi pichoqlar, retushlangan yoriqlar ,
butun yuzasi bo'ylab ikki tomonlama ishlov beriladigan o'q uchlari, o'qlar va nayzalar, yog'ochga ishlov
berish uchun asboblar, burg'ulash disklari, "tekis temir", suyak yondirgichlar, suyak pichog'i, shuningdek,
hozirgi kabi oz sonli plitalar ma'lum, bu kompleksga begona). Imon-Burluk 2 uchastkasi sopol materialining
o'ziga xosligi ko'rsatilgan: bezakning mavjudligi (turli o'lchamdagi taroq izlari, chuqurchalar), to'qimachilik
izlari, tekis yoki bir oz egilgan halqali dumaloq tubli shakl, ba'zi idishlar. to'mtoq taroqsimon shtamp bilan
silliqlangan, ba'zilari yondiruvchi, kuchliroq pishiriladigan keramika, sun'iy guruch aralashmasi bilan
qoplangan [Chalaya, 1973, s. 198–200]. Imon-Burluk 1 va Imon Burluk 2 saytlari materiallarining madaniy
davomiyligi masalasiga kelsak, L.A. Chalayning ta'kidlashicha, kulolchilik va tosh sanoatidagi jiddiy farqlar
xronologik xarakterga ega emas va "bularning barchasi
saytlar aholisini inventarizatsiya qilishda davomiylik haqida gapirmaydi, bu hududda sodir bo'lgan
murakkabroq tarixiy jarayonlarni aks ettiradi.
L.A. Chalay zudlik bilan Imon-Burluk 2 makonidan olingan materiallarning qoÿshni hududlardagi tosh
davrining boshqa obÿyektlari orasida oÿrnini toÿgÿri baholadi va ularning Qustanay Tobol viloyatidagi
Tersek-Qoragÿay uchastkasi majmualari va Trans daryosidagi Surtandin tipidagi aholi punktlari bilan
oÿxshashligini qayd etdi. -Ural (Qisi-ko'l, Sabakti III va boshqalar) [1973, s. 201]. Shu bilan birga, Imon-
Burluk 1 va Imon-Burluk 2 makonlaridan tosh qurollar va sopol buyumlarning keskin farqlarini ko'rsatdi.