Сабзавот экинларидан мўттасил ва юқори ҳосил олиб туришда маҳаллий

Тарвуз уруипунослиги. Биздаги маълумотларга Қараганда, Ўзбекский 

---

452 нав тарвузнинг битта мевасида 578 ва бир Тупида 1850 дона, Кузивой 30 
нав тарвузда эса, тегишлича 41 ва 1796 дона ypyғ ҳосил бўлади. Бундан 
ташқари, 3-6 фоиз атрофида етилмаган уруғлар кам бўлади. 
Уруғларнинг пўсти уч қават тўкималардан ташкил топган. Ташқи қавати 
бир-бири билан қўшилиб кетмаган бир қатор кужайралардан иборат, бу 
ҳужайраларда қизил пигмент бўлади, уруғнинг ранги шу пигмент миқдорига 
боғлиқ. У рта қавати нотўғри шаклли кужайралар ва катта-катта кужайра 
оралиқларидан ташкил топган булутсимон тўкимадан иборат. Пастки қавати 
ѐгочланган ҳалин деворли кужайралардан ташкил топган, ypyғ пўстининг 
каттикдиги шу кужайраларга боғлиқ. 
Барча тарвуз навларининг уруғи ясси, тухумсимон шаклда бўлиб, учки 
томони ўткирлашиб келган, учининг ѐн томонларида иккита ўсимтаси 
(кузчаси) бўлади. Уруғинг четлари наварикроқ бўлиб, сал кўтарилиб туради. 
Турли тарвуз навларининг уруғларини йирик- майдалиги, шакли ва ран гига 
қараб бир-биридан ажратиб олса бўлади. 
Тарвуз уруғлари йирик-майдалигига қараб йирик (узунлиги 1,5 см дан 
ортиқ), ўртача (1-1,5 см) ва майда (1 см дан кам) уруғларга бўлинади. 
Уруғларнинг эни 4 мм дан 10 мм гача, қалинлиги 1,5 мм дан 3 мм гача 
боради, шаклининг индекси 1,5-1,6; 1000 дона ypyғ оғирлиги 40-120 г ни, 
ypyғ каттикдиги (зичлиги) 0,98 ни ташкил этади, 1 кг да 8-23 минг дона ypyғ 
бўлади, 1 т ypyғ 2,1 куб. м. кажмни эгаллайди. 
Тарвуз уруғларининг асосий рангги ва наҚиш тафовўт қилинади, булар 
турли навларда турлича бўлади. Уруғнинг асосий ранги оқ, малларанг, 
сомондек сариқ, оч жигарранг, бўзранг, қизил, жигарранг, Қора бўлса, 
нАҚШи кам ҳар хил - гардишли тумшуқчаси ажралиб турадиган, ҳол-ҳол ва 
äofўof бўлади. Турли нав уруғларининг юзаси кам ҳар хил, чунончи силлиқ, 
ғадир-будир юзали (ѐрикҳари йўк), юзида майда-майда ѐки йирикроқ 
ѐрикҳари бўладиган уруғлар бор (34-расм). 
Тарвуз уруғларининг ривожланиши меваларининг шаклланиб бориши 
билан маккам боғлик. Уруғлар мева этининг ранги одатдаги тусига 

---

кирганидан кейингина энг юқори унувчанлик даражасига етади. Айрим 
навлардагина уруғлар бир мунча кейинроқ етилади. Тарвуз уруғлари paco 
етилганида таркибидаги нам миқдори 50-51 фоиз бўлади расм. Тарвуз 
уруғининг катта кичиюшги, юзаси ва навдпининг кўриниши: 1- навдии йўк; 
2- тумшуқчасининг нав.ши ажралиб туради; 3- тумшуқчаси билан 
кошиясининг навдии ажралиб туради; 4 - сербар кошия; 5 - чўтир уруғ; 6 - 
догли ypyt
-
; 7 - юзаси мавда ѐрикчали; 8 - йирик ѐрикчали уруғ; 9 - майда 
уруғ; 10 - ўртача уруғ; 11 - йирик уруғ. 
Қовун уруғлари ривожланишда кдндай босқич ва даврларни бошдан 
кечирадиган бўлса, тарвуз уруғлари ҳам худди шундай муддат давомида ўша 
босқич ва даврлардаи ўтиб боради, бу экин уруғларини сунъий равишда 
етилтириб олиш муддатлари ҳам бир хил. Тарвуз уруғларининг намлиги 
шакланишининг охирларига келгаида 75-89 фоиз, унувчанлиги 0 фоиз, 1000 
донасининг оғирлиги 20-30 г бўлса, тўлишиш даврида бу рақамлар 65, 10-15 
фоизни ва 94-125 г ни, мум пишиқлиги даврида - 63-55, 92-98 фоизни ва 134-
135 г ни, биологик етуклик даврида - 50-51, 97-98 фоизни ва 134-136г ни 
ташкил этади. 
Тарвуз уруғлари етарли даражадаги унувчанлигини 6-7 йил давомида 
сақлаб туради, лекин энг юқори экинбоплик сифатлари кўпи билан уч йил 
сақланади. Уруғларнинг экинбогшик ва ҳосилдорлик сифатлари биринчи йил 
давомида ҳаммадан яхши бўлади. Тарвуз уруғларини энг маъқул, яъни 
оптимал шароитларда сақлаш кўрсаткичлари ҳам қовун уруғларига дойр 
кўрсаткичлар билан бир хил.