Samarqand davlat universiteti a. B. Pardayev, S. A. Qurbonov

e) 
qiyoslash-chogʻishtiruv 
yuklama-
bogʻlovchilari: goʻyo, goʻyoki, xuddi, naq 
2 Yuklamalar: -ki 
Deb soʻzi 
3  
Shart mayli qoʻshimchasi: -sa 
4 
Nisbiy soʻzlar: kim – oʻsha, nima – shu, qayer – shu yer, qancha – shuncha
Eslab qoling: Nisbiy soʻzlarning soʻroq olmoshlari bilan ifodalangan qismlari: 

---

267 
kim, nima, qancha ergash gap tarkibida, ularga javob boʻlib kelayotgan oʻsha, 
shu, shuncha kabi koʻrsatish olmoshlari esa bosh gap tarkibida keladi. 
Masalan: Kim koʻp mehnat qilsa, oʻsha talaba boʻladi. 
Koʻmakchili qurilmalar, -ki yuklamasi va nisbiy soʻzlarning koʻrsatish olmoshi 
bilan ifodalangan qismi qatnashgan gap bosh gap; ergashtiruvchi bogʻlovchilar, deb 
soʻzi, -sa shart mayli qoʻshimchasi va nisbiy soʻzlarning soʻroq olmoshi bilan 
ifodalangan qismi qatnashgan gap ergash gap sanaladi. 
 
2-misol. Ergash gapni bosh gap bogʻlovchi vositalar ajratib koʻrsatilgan. 
1. Dalalarga chiqing, bahri dilingiz ochilsa, quvvatga kirib ketasiz. (Oybek) 2. 
Hayotimda kim uchundir foydali inson bo‗lsam, bu mening eng katta yutug‗imdir. 3. 
Shuni bilingki, vaqtning qadriga yetish, uni behuda o‗tkazmaslik lozim. 4. Ikkovi 
ham men bilan qadrdonlardek so‗rashdi, shuning uchun darrov suhbatimizga jon 
kirdi. (Abdulla Qahhor) 5. Amir Temur o‗g‗lining qilich tutgan qo‗li baquvvat 
bo‗lsin deb, kecha-kunduz mashq qildirdi, farosatli bo‗lsin deb, kitobga oshna qildi.
(Xurshid Davron) 6. Hasanali bekning yechinib yotishini kutib turardi, chunki uni 
yotqizib, yoqilgan shamni o‗zi bilan narigi hujraga olib chiqmoqchi edi. (Abdulla 
Qodiriy) 7. Tojixon safardan ikki kun kechikib qaytibdi, shuning uchun 
brigadasidan hech ko‗ngli tinchimayotgan ekan. (Abdulla Qahhor) 8. Mabodo men 
chiqolmay qolsam, qo‗ni-qo‗shnilarga o‗zing bosh bo‗lib, borib kelaveringlar.
(Xurshid Do„stmuhammad)