Samarqand davlat universiteti I. U. Urazbaev n. J. Xodjaeva j. Qudratov

II- 
Bo‘lim. TUPROQ HAYVONLARI 
2.1. Tuproq hayvonlari va ularning umumiy tasnifi. 
Yuksak o‗simliklar Ya‘ni produsentlar tomonidan yaratilgan organik 
moddalar kichik biologik aylanishiga tushib, fitofag hayvonlar Ya‘ni 
konsumentlar tomonidan o‗zlashtiriladi, oziqlanish zanjiri kengayib 
o‗simlik va hayvon qoldiqlari tuproqdagi mikroorganizmlar- parchalovchi 
redusentlar tomonidan o‗zgarishlarga uchraydi. Tuproqdagi asosiy 
redusentlar zamburug‗ va bakteriyalar hisoblanadi. Tuproqda ko‗plab 
hayvonlar, suvo‗tlar, zambrug‗lar va bakteriyalar yashaydilar. Tuproq 
biotasi tuproqda hayot kechiradigan yoki u bilan biron darajada bog‗langan 
tirik organizmlardan iborat. Biota tarkibida o‗simliklarning yer osti 
qismlari, bakteriyalar, zambrug‗lar, suvo‗tlari va hayvonlarning turli 
sistematik gruhlari kiradi. Tuproq 

---

28 
biotasi tarkibiga kiruvchi hayvolar juda xilma xil bo‗lib ular katta-
kichikligi, tuproq bilan bog‗lanish darajasi, oziqlanish usuli va boshqa 
xususiyatlari bilan bir-biridan farq qiladi. Tuproqda yashaydigan barcha 
hayvonlar tuproq faunasini tashqil etadi. Ularni katta-kichikligi bilan bir-
biridan farq qiluchi 5 ta guruhga ajratish mumkin. 
Birinchi guruh- nonofauna juda mayda, uzunligi 5 mikron (mkm) 
gacha bo‗lgan mikroskopik hayvonlardan iborat. Bu gruppaga bir hujayrali 
hayvonlar soxta oyoqlilar, xivchinlilar, infuzoriyalarning hamma turlari 
hamda kanalar imillab yuruvchilar, nemotodlar, bosh aylangichlar va 
oyoqdumlilarning bir qancha vakillari kiradi. 1 m
2
tuproqdagi nanafauna 
bir necha o‗n mingdan bir necha milliardgacha bo‗lishi mumkin. 
Ikkinchi guruh-mikrofauna 150 mkm dan 1,3 mm gacha bo‗lgan 
hayvonlar(nemotodlar, og‗izaylangichlar, kanalar, imillab yuruvchilar, 
oyoqdumlilar,sinfillar) kiradi. Ularning 1mkv dagi miqdori bir necha 
mingdan, bir necha yuz mingacha etishi mumkin. 
Uchinchi guruh- mezafauna tarkibiga uzunligi 1,3 mm dan 10 mm 
gacha bo‗lgan hayvonlar kiradi. Mezafauna o‗rgimchaklar, ko‗poyoqlilar 
hashorotlar, enxitreidlar va zaxkashlarning asosiy ko‗pchilik qismi hamda 
molyuskalar, kanalar, oyoqdumlilarning bir qancha turlari kiradi. Ular 1 m
2
tuproqda o‗nlab, xatto yuzlab uchratish mumkin.