Samarqand davlat universiteti I. U. Urazbaev n. J. Xodjaeva j. Qudratov

Geofillar -hayotning ma‘lum bir qismini tuproqda kechiruvchilar, 
qonxo‗r kanalar ayrim hashorotlar va ularning lichinkalari. 
Geoksinlar- tuproqda vaqtincha yashovchi yoki undan vaqtinchalik 
boshpana sifatida foydalanuvchi hayvonlar, chigirtkalar, qandalalar, 
o‗rgimchaksimonlar kiradi. 
2.2. Bir hujayralilar kenja olami. 
Xozirgacha fanga hayvonlarning 2,5 mln dan ortiq turi ma‘lum. 
Barcha hayvonlar bitti hayvonat dunyosiga birlashadi. Hayvonot dunyosi 
ikkita kenja dunyo: bir hujayralilar va ko‗p hujayralilarga ajratiladi. 
Har ikkala kenja dunyo 

---

30 
tiplarga, tiplar sinflarga, sinflar turkumlarga, turkumlar oilalarga, oilalar 
avlodlarga va avlodlar bir qancha turlarga ajraladi. Hamma hayvonlar 25 ga 
yaqin tiplarga va 70 dan ortiq sinflarga birlashtiriladilar. Tuproq biotasida 
hayvonlar 10 tipning 20 ga yaqin sinflarga mansub bo‗lgan vakillar 
uchiraydi. Ayrim sinflarning vakillari faqat tuproq muhitida yashaydi. Bir 
hujayralilar kenja dunyosiga mansub bo‗lgan hayvonlarning tanasi yolg‗iz 
bitta hujayradan tuzilgan. Ammo bu hujayra mustaqil hayot kechirish 
xususiyatiga ega bo‗lishi bilan ko‗p hujayralilarning alohida olingan bitta 
hujayrasidan katta farq qiladi. Masalan bir hujayralilarda harakatlanish, 
ajratish va boshqa organoidlari bo‗ladi.Bir hujayralilar hamma tuproqlarda 
keng tarqalgan bo‗lib, 1 m gacha chuqurlikda uchrashi mumkin. 
haydaladigan tuproqlarda ildiz atrofidagi mikroorganizmlar tuproqdagi 
umumiy mikroorganizmlar massasining 70 % ga yaqin qismini tashqil 
qiladi. O‗rta Osiyo iqlimida ularning 1g tuproqdagi soni 10 mingdan 
10 mln ga etishi mumkin. O‗tloq tuproqlarda ularning 1 gektar maydondagi 
biomassasi 40 kg ni tashqil etadi. 
Protozoa -hamma bir hujayralilar tuproq nanafaunasi tarkibiga kiradi. 
Ularning faolligi tuproqning suyuq muhitiga bog‗liq.Tuproqda yashovchi 
bir hujayrali hayvonlar muhitga biologik faol moddalar ishlab chiqarib, 
o‗simliklar va mikroorganizmlarning o‗sishi va rivojlanishi, urug‗larning 
unib 
chiqishi 
jadallashtiradi, 
ayrim 
kasallik 
tug‗diruvchi 
mikroorganizmlarning rivojlanishini susaytiradi. Bundan tashqari ular 
boshqa hayvonlar uchun ozuqa bo‗lib hisoblanadi. 
Noqulay sharoitda Ya‘ni nam etishmaganda, harorat pasayganida bir 
hujayralilar sistaga o‗ralish xususiyatiga ega.