Samarqand davlat universiteti I. U. Urazbaev n. J. Xodjaeva j. Qudratov
Tuproq organizimlarning yashash muhiti
Download 1.64 Mb. Pdf ko'rish
|
438cce77cd0fc5de0e97fcaf81b20fc8 TUPROQ BIOLOGIYASI VA EKOLOGIYASI
|
5.3. Tuproq organizimlarning yashash muhiti
Ekologik nazardan qaralganda tuproq- organizmlari uchun yashash joyi Ya‘ni yashash muhiti hisoblanadi. Mikroorganizmlar uchun tuproq butun bir murakkab getyerogen sistema hisoblansa, mezafauna uchun, suv, havo bilan to‗lgan bo‗shliq g‗ovakliklardan iborat. Har qanday tuproq yoki uning kichik bir agregatlari yuzasi, ichki qismidan, ayerasiyasi, namligi, pH-ko‗rsatkichi, o‗zlashtiriladigan oziq- elementlari tarkibi bilan xam farq qiladi. Tuproqda yashaydigan mikroorganizmlar, yoki o‗rta va yirik o‗lchamdagi hayvonlar, o‗simliklarning ildiz tizimi muhitini o‗rganishda, tuproq gumusi, pH- ko‗rsatkichi hamda oksidlanish-qaytarilish raeksiyalarining ko‗rsatkichlarini yaxlitlab 134 bo‗lmaydi. Tuproqda doimo yashovchi mikroorganizmlar Ya‘ni mikroskopik geobiontlardan tashqari, gidrobiontlar, aerobiontlar va tuproqning qattiq fazasida yashovchi har xil organizmlarni uchratish mumkin. Tuproqda yashovchi mikroorganizmlarning asosiy qismi, tuproq zarrachalari, organik qoldiqlar va o‗simlik ildizlari yuzasiga yopishib- adsorbsiyalangan holda yashashdir. Bu holatni boshqacha qilib atasak ularning immobilizasiyasi deyiladi. Tuproqda yashovchi mikroorganizmlarning ko‗pchilik qismi spora, sista, xlamidospora va boshqa anabioz yoki bo‗linib ko‗paymiydigan vegetativ hujayralar ko‗rinishidagi faol bo‗lmagan holatda bo‗ladi. Yuqoridagilarning barchasi mikroorganizmlar zahirasi hisoblanib, tuproqning fizik-kimyoviy xossalarining ko‗rsatkichlari bo‗lgan gumus miqdori, fiziologik faol moddalar, minerallarning emrilishi, mineral va organik moddalar miqdorini bir me‘yorda bo‗lishini ta‘minlab turuvchi tuproqning gomestaz holati deb ataladi. Mikroorganizmlar zaxirasi tuproqqa doimo tirik o‗simliklar tomonidan, yoki tuproq ombori hisoblangan gumus va tuproqqa immobiliyasiyalangan gidrolitik fermentlardan tushib turadigan oziq elementlar tomonidan ushlab turiladi. Har qanday tuproq-qattiq, suyuq va gaz fazadan iborat. Har bir faza o‗ziga xos xususiyatga, unda yashovchi organizmlarga ega. Download 1.64 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|