Samarqand davlat universiteti I. U. Urazbaev n. J. Xodjaeva j. Qudratov

7.3. 
Asosiy guruppaga kiruvchi pestisidlar, haqida ma’lumot. 
 
Pestisidlarni 2 xil xususiyati mavjud: uning toksigenligi va tashqi 
muhitda xavfsizligi.Toksigenligi LD 50, Kumulyasiya koefsenti, Zimas va 
Zivch (bo‗sag‗a doza) bilan xarakatlansa, tashqi muhitda xavfsizligi 
uchuvchanligi va hakoza bilan belgilanadi.Toksikolgik xususiyati bo‗yicha 
I- gruppaga ( o‗ta xavfli moddalar) kiruvchi pestisidlar. O‗zbekiston 
hududida 
ishlatish 
taqiklangan. 
II-gruppa(xavfli 
toksikologik) 
chegaralangan maydonlarda ishlatish tavsiya etiladi. III-IY gruppa esa keng 
maydonlarda 
ishlatish 
mumkin.Agar 
pestisidlar 
o‗ta kumulyativ 
xususiyatga ega bo‗lsa kuchli kanseroginez, terotegenlik embritogen, 
gemodatron xususiyat mavjud bulsa ularni naslga tasir etish xususiyati 
isbotlansa bunday pestisidlarni qishlok xo‗jaligida ishlatish taqiqlanadi. 
Pestisidlarni gigienik nuqtai nazardan tashqi muhitda tez parchalanishi 
muhim axamiyatga egadir. Lekin metobolitlar xavfli moddalar xam bo‗lishi 
mumkin. Shuning uchun ishlatishdan oldin xar-bir pestisid batafsi 
o‗rganib, gigienik baxolanadi. 
Xlororganik birikmalar. Bu turkum birikmalarga DOT (DDD, 
DDE), geksaxlor siklogensan (GSGX), geksoxloran, keltan, tiodan va 
hakoza kiradi. Xlororganik moddalar o‗rta va yuqori toksikologik 
gruppaga kiradi, yuqori kumumulyativ xossaga ega.Tashqi muhitda turgun 
bulib,uzok saklandi.Ayollar va xayvon sutida va boshka istemol 
maxsulotlarda 
aniqlanadi.Organizmda 
yog 
tukimasida 
yigilishi 
mumkin.Xlor organik moddalar politrop modda ,ular markaziy nyerv 
sistemasiga parenximatoz organizmga endokrin va yurak kon tomir 
sistamasiga va boshka sistemalarga tasir etishi aniqlangan. XOB ni tasir 
mexanizmi to‗liq o‗rganilmagan,bu moddalar asosan oksidlanish-
kaytarilish jarayonlariga tavsiya kiladi.Xujjat nafas olish fermentlarini 
blokada kiladi.Klinikasi:kungil aynish,kusish,korinda ogrik. Zaxarlanishda 
umumiy kuchsizlanish,bezovtalanish,bosh ogrish,bosh aylanish,yuqori 
kuzgotuvchanlik,uykuvsizlik. Ogir xollarda oyoklar kaltirashi ,talvasa 
,oyok va kulda kuchsizlik ,xansirash,tyerini kukarib ketishi.O‗tkir 

---

175 
zaxarlinish asosan nyerv sistamealari bilan surunkali zaxarlanish 
parenximotoz organlar (jigar,buyrak) simtonlari kurinadi.