Samarqand davlat universiteti I. U. Urazbaev n. J. Xodjaeva j. Qudratov

Oqava suvlarining tozalash usullari. Shahar oqova suvining 99 % 
ni suv tashqil qiladi. Shaharning oqova suvi tarkibida odamlarning 
fiziologik ajratmalari, ichak yo‗llari mikroorganizmlari, bundan tashqari 
tuproq bakteriyalarining ko‗pchilik turlari va katta miqdordagi organik 
moddalar bo‗ladi. Oqovaning pH i neytralga yaqin bo‗lib, harorati 
mavsumlarga bog‗liq holda 5
o
C dan 24 
0
C gacha bo‗ladi. Qattiq 
moddalarni qariyib yarmi (shisha, tuproq zarralari, shagal va boshqa) 
klechatkadan iborat bo‗ladi. 
Oqova suvda ko‗p miqdorda aerob va anaerob mikroorganizmlar 
uchraydi. 
(Clostridium, Cytophaga, Micrococcus, suv o‘tlari, achitqilar). 

---

98 
Oqova suvni tozalashda quyidagi jarayonlar bajariladi: 
1. 
Yirik narsalardan Ya‘ni shisha va plastmassa idishlar, qog‗oz, 
yog‗och, shag‗aldan tozalash. Bu asosan texnik ish bo‗lib mikroblarga 
tegishli emas. 
2. 
Cho‗ktirish. Bu jarayonda har xil saqlash (rezyervuar) joylarida 
qattiq moddalarni cho‗ktirish uchun 2 soatdan 10 soatgacha saqlanadi. 3 
soat ichida 40 - 60 
% gacha qattiq moddalar cho‗kadi. 
3. 
Cho‗kmani achitish. Cho‗kma 95 % suvga ega bo‗lib, saqlagichni 
(rezyervuar) pastki qismidan (kamera) turubalar orqali maxsus achitgich 
idishlarga (bak) o‗tkaziladi. Bu erda sekin- asta anaerob bijg‗ish jarayoni 
bo‗ladi. Co‗kma haftalab yoki oylab saqlanishi mumkin. Cho‗kma 
jarayonni oxirida qoramtir yopishkok suyuqlikga aylanadi. 
4. 
Cho‗kmani ajratib olish. Idishlardan (baklardan) cho‗kmani 
quritgichlarga o‗tkazib quritib paroshokga aylantiriladi, keyin esa uni 
yoqib yuboriladi yoki o‗g‗it sifatida ishlatiladi. Qizitilganda patogen 
mikroorganizmlar o‗ladi. Bunday o‗g‗itlar tarkibidagi azot, fosfor kaliy 
o‗simliklarni o‗sishi rivojlanishiga kerak bo‗ladigan birikmalar tarkibiga 
kiradi. 
Cho‗kmani ustida qolgan oqova suv, ko‗p miqdorda organik 
moddalarni saqlaydi. Shuning uchun ko‗pincha ikkinchi marta cho‗kma 
hosil qilish uchun saqlagichda (rezyervuarda) ushlab turiladi. Keyin 
tiniqlashgan suyuqlik orqali havo pufakchalariga ega siqilgan havo 
o‗tkazilsa aerob muhit hosil bo‗ladi. Bunda aerob mikroorganizmlar tez 
ko‗payib organik moddalarni oksidlaydi. 
Mikroorganizmlar (Pseudomonas, Bacillus) faoliyati natijasida 
shilimshiq modda hosil bo‗ladi (oqova suvda). Bu modda oqova suvdan 
adsorbintlar (kalloid modda) yordamida ajratib olinadi. Oqova suv esa 
vodoprovod suvini tozalashada ishlatilgan filtr orqali filtrlanadi. Bu suv 
xlorlangandan keyin qishloq xo‗jalik ekinlarini sugorishda ishlatilishi 
mumkin.