Samarqand iqtisodiyot va servis instituti hudayberdiev umar

Sug‘urtalanuvchi – faoliyat yurituvchi xo‘jaliklar (yuridik shaxslar) va axoli 
bo‘lib, mol mulkini yoki xayotini sug‘urtalash uchun, sug‘urtalovchi tashkilotga 
sug‘urta badali to‘lash bo‘yicha shartnomalar tuzib, ular bilan sug‘urta munosabatlarini 
o‘rnatuvchilardir. Sug‘urtalovchi tashkilotlar sug‘urtalanuvchilarni o‘zlarining 
sug‘urta agentlari yoki maxsus sug‘urta brokerlari orqali (yordamida) sug‘urta 
qiladilar.Sug‘urta agentlari bo‘lib yuridik va jismoniy shaxslar ishlashlari mumkun. 
Sug‘urta agentlari sug‘urta tashkilotlari topshirig‘iga asoslanib, sug‘urta faoliyatlarini 
amalga oshiradilar.
Sug‘urta brokeri – belgilangan tartibda tadbirkor sifatida qayd qilingan bo‘lib, 
sug‘urtalovchi tashkilot yoki sug‘urtalanuvchi topshirig‘iga asosan sug‘urta faoliyatini 
yuritadi. Sugurtalovchi brokeri sug‘urtalanuvchilar brokeri bilan munozara olib borib, 
sug‘urta obektini, sug‘urta badali va boshqa ko‘rsatkichlarni aniqlab, sug‘urta 
shartnomasini amalga oshirishda vositachi bo‘ladi. Sug‘urtalanuvchi brokeri o‘z 
navbatida sug‘urta xodisasi yuz berganda (tabiiy ofat, baxtsiz xodisa va shu kabilar), 
ko‘rilgan zararni aniqlaydi va sug‘urtalovchi kompaniya brokeri bilan sug‘urtalovchi 
qoplashi lozim bo‘lgan summani kelishadi, hamda shartnoma bilan rasmiylashtiradi. 
Sug‘urta xizmatlari sug‘urta bozorida ko‘rsatiladi. Sug‘urta bozori – bu aloxida 
xususiyatga ega bo‘lgan pul munosabatlari bo‘lib, unda oldi-sotdi obekti sifatida mulk 
yoki boshqa xayotiy ehtiyojlarining sug‘urta ximoyasi nomoyon bo‘ladi. 
Sug‘urta xizmatlari statistikasining asosiy vazifalari quyidagilar:
- Mamlakat miqyosida va xududlar bo‘yicha sug‘urta obektlari hajmining holati 
va davr mobaynida o‘zgarishini o‘rganish;
- Sug‘urta umumiy hajmini va uning tarkibini o‘rganish;
- Sug‘urtalash holatlarining sonini, uning sabablarini va davr mobaynida 
o‘zgarishini o‘rganish;
- Sug‘urta mukofotlari (badallari) summasini, uning xududlar va sug‘urta turlari 
bo‘yicha tarkibini o‘rganish; 
- Sug‘urta bo‘yicha to‘langan qoplamalar summasining umumiy hajmini, uning 
xududiy va sug‘urta turlari bo‘yicha tarkibini o‘rganish; 

---

249 
- Sug‘urta xizmatlari bo‘yicha nisbiy ko‘rsatkichlar holati va o‘zgarishini 
aniqlash, hamda taxlil qilish;
- Sug‘urta xizmatlarining holati va davr mobaynida o‘zgarish tendensiyasiga 
umumiy baxo berib, tegishli xulosalar qilish;