Samarqand iqtisodiyot va servis instituti u. Xudayberdiev, A. N. Xoliqulov, S. A. Babanazarova

14.2. Tashqi iqtisodiy faoliyat ko‘rsatkichlari 
Tashqi savdoda tovarlar, yuklar, brutto, netto og‘irligi va maxsus 
xalqaro miqyosda qo‘llaniladigan narxlarda hisobga olib boriladi. 
Eksport qilinadigan tovarlar qiymati. «FOB» usulida hisoblanadi. FOB 
qiymatida 2 usulda: 1) FOB jo‘natish porti 2) FOB franka oluvchi 
mamlakatning quruqlik chegarasi usullarida olib boriladi. 
FOB usulida tovarlar qiymatiga tovarlarning narxi, tovarlarni 
jo‘natish uchun transportga yuklash xarajatlari, transport xarajatlari, 
bojxona xarajatlari va boshqa xarajatlar kiradi. Import tovarlari «SIF» 
hisobida yuritiladi. SIF ham 2 usulda olib boriladi: 1) import 
qilinadigan mamlakat chegarasigacha 2) fraxt qilinadigan dengiz 
portgacha. 
Xalqaro 
iqtisodiy 
faoliyat 
statistikasida 
quyidagi 
ko‘rsatkichlar o‘rganiladi: 1) tashqi savdo aylanmasi - bu import va 
eksport qilinadigan tovarlarning umumiy summasidan iborat; 2) savdo 
balansi saldosi. Bu yerda summa eksport qiymatidan import qiymatini 
olib tashlaganiga teng. Agar eksport importdan ko‘p bo‘lsa, saldo 
ijobiy, ya’ni aktiv saldo deyiladi. Aksincha, import eksportdan ko‘p 
bo‘lsa, saldo manfiy, salbiy, passiv saldo hisoblanadi. 3) qoplash 
koeefitsenti. Eksport qiymatini import qiymatiga bo‘lish bilan topiladi. 
4) savdo balansi. Savdo balansida bir tomondan eksport qilingan 
tovarlar, xizmatlar ko‘rsatiladi va boshqalar. Ikkinchi tomondan esa, 
import qilingan tovarlar, xizmatlar ko‘rsatiladi va savdo balansi, to‘lov 
balansi tayyorlanadi. 
Tashqi savdo aloqalari quyidagi ko‘rsatkichlarda ifodalanadi: 
- import kvotasi; 
- eksport kvotasi; 
- jon boshiga to‘g‘ri keladigan tashqi savdo aylanmasi; 
- tashqi savdo aylanmasining elastiklik koeffitsienti; 
- importning mamlakat iste’molidagi salmog‘i; 
- eksportning YAIMdagi, ayrim mahsulot turlaridagi salmog‘i; 
- mamlakatning xalqaro savdo-sotiqdagi salmog‘i.
Bu ko‘rsatkichlar asosida tashqi savdo aloqalarining holati, 
davrlar mobaynidagi o‘zgarishi, tarkibi, tashqi savdo faoliyatlarining 
samaradorliklari o‘rganiladi.

---

268 
Kvota – bu ishlab chiqarish hajmi, import, eksport, sotish va 
boshqa iqtisodiy faoliyat sohalaridagi kelishuv asosida har bir 
ishtirokchi uchun joriy qilingan hissadir.