Samarqand veterinariya meditsinasi instituti

Meva va sabzavotlarni taxminiy organoleptik baholash namunasi 
Ko’rsatkich 
Katga-
kichik
-ligi 
Shakli-
ning 
to’g’-
riligi 
Tashqi 
ko’rka
m-ligi 
Rangi-
ning 
jadal-
ligi 
Rangi-
ning 
bir xil-
ligi 
Ta’m
i 
Hidi 
Qoplo
v-chi 
to’qi-
malar 
konsis
-
tensiy
a-si 
Yums
hoq 
seret 
konsis
-
tensiy
a-si 
Um
u-
miy 
bah
o 
5 balli baho 
(A) 
4 
5 
4 
4 
5 
4 
5 
4 
5 
Mohiyat 
koef-fisienti 
(B) 
0,15 
0,1 
0,2 
0,15 
0,1 
0,6 
0,4 
0,1 
0,2 
Jami bahosi 
(AQB) 
0,6 
0,5 
0,8 
0,6 
0,5 
2,4 
2,0 
0,4 
1,0 
8,8 

---

23 
2-jadval 
Meva va sabzavotlarni qayta ishlashdan olipgan maxsulotlarni organoleptik 
baxolash namunasi 
Ko’rsatkich 
Tashqi 
ko’rka
m-ligi 
Meva, 
sabzavo
t-
larning 
rangi 
Sharba
t, 
namak
ob 
rangi 
Sharbat, 
namakob
-ning 
shaf-
fofligi 
Meva, 
sabzavot
-larning 
konsis-
tensiyasi 
Ta’m
i 
Hi
di 
Tiniq
-ligi 
Umumi
y 
bahosi 
3 balli baxo
(A) 
4 
4 
5 
4 
4 
4 
5 
5 
Mohiyat 
koef-fisienti 
(B) 
0,15 
0.1 
0,1 
0,1 
0,35 
0,7 0,4 0,1 
Jami bahosi 
(AQB) 
0,6 
0,4 
0,5 
0,4 
1,4 
2,8 2,0 0,5 
8,6 
Yoz faslida qayta ishlangan mahsulot (kompot, tuzlangan mah-sulot, qurigan 
mahsulot) qishki dars mashg’ulotlarida organoleptik baholanadi va uning ayrim fizik, 
kiyoviy va tovar saqlash aniqlanib, shu asosda quyidagi degustasiya varag’i 
to’ldiriladi: 
DEGUSTASIYa VARAG’I 
Sana, ishlash joyi _____________________________________ 
Degustatorning familiyasi, ismi, vazifasi ________________ 
______________________________________________________ 
Q
o’y
il
ga
n 
n
am
u
n
a 
raq
am
i 
Mah
su
lo
t 
tu
ri
, 
n
av
i 
T
as
h
q
i 
ko
’ri
ni
sh
i 
Mev
a-
sab
za
v
o
t 
Sh
ar
b
at
y
o
k
i 
q
iy
o
m
E
ti
k
o
n
si
s-
ten
si
y
as
i, 
k
at
ta
-
k
ic
h
ik
li
g
i, 
ch
ay
n
al
is
h
y
u
ti
mi
H
id
i
T
a’mi
U
m
u
mi
y 
b
ah
o
si
Masalan mevaning kosistensiyasi yumshoq paxtaga o’xshash, qattiq yoki 
mazasi achchiq, sho’r, shirin, taxir va h.k. bo’lishi mumkin. 
Organoleptik baholash oxirida hamma o’z fikrini muhokama qilib bayon qabul 
qilishadi va daftarga yozishadi. 
Xo’jalik agronomi o’z mahsuloti uchun ekspert rolini bajara-di, yoki u albatta 
har bir meva-sabzavotlarni turi va naviga qarab, davlat standartidagi texnik 
shartlarni yaxshi bilish kerak. Shuni yodda tutish kerakki, texnik shartlar o’zgarib 
turadi. 
Shuning 
uchun 
talabalarga 
beriladigan 
topshiriqda 
yuqoridagi 
mahsulotlarga belgilangan texnik talablarga e’tibor qaratilib, har bir texnik shart 
saqlashni sinchiklab qaralishi kerak. 
Jihoz va materiallar: penetrometr, qalam, xalqaro stan-dartlar, torozi, meva 
namunalari, chizg’ich, degustasiya varag’i. 

---

24 
O’zlashtirish uchun savollar. 
1. Meva-sabzavotlarni tovar sifatiga nima kiradi? 
2. Meva-sabzavotlarni katta-kichikligi, og’irligi, hajmi va boshqa ko’rsatkich-
larini o’lchash nima uchun kerak? 
3. Keltirilgan mahsulot to’plamidan namuna qanday olinadi? 
 
7-ish. Uzumdan tayyorlangan mahsulot turlari, sifat saqlash va ularga 
qo’yilgan standart talablarni o’rganish 
Darsning maqsadi: meva-uzumdan tayyorlanadigan spirtli ichimliklar va 
ularning ahamiyati bilan tanishish. Talabalarga turli sharob mahsulotlari tarkibidagi 
spirt mikroini aniqlashni o’rgatish.
Vinolarni ishlab chisarish. Vino ishlab chikarish uchun asosiy xom ashyo 
uzumning maxsus vinobop navlari xisoblanadi. Uzumning vinobop navlari 
tarkibida yukrri sifatli vino ishlab chikarish uchun zarur buladigan kerakli 
darajadagi kand, kislotalar va aromatik moddalar mavjud buladi. 
Xar bir vino guruxlari, tiplari va turlarini ishlab chikarishning uziga xos 
xususiyatlari mavjud. Lekin xamma vino guruxlarini tayyorlashda umumiy bulgan 
jarayonlar kuyidagilar xisoblanadi: uzum mevasini shoxchalardan tozalash; 
mevani maydalash va sharbat olish; sharbatni 18—20°S xaroratda 8—10 kun 
davomida maxsus vino achitkdlari yordamida bijgitish; chukmasidan ajratish; 
etilmagan vinoni qayta ishlash va ularni etiltirish. 
Vinolarning etilish davrida boradigan asosiy ja-rayon kislorod ta’sirida ruy 
beradigan oksidlanish-kaytarilish jarayonidir. Mnan shu jarayonda xrsil buladigan 
moddalar vinoga uziga xos mayin xushbuylik beradi. 
Vinolarni saqlash davrini shartli ravishda uch davrga buladilar. Bular 
vinoning etilish, eskirish va buzilishi davrlaridir. Vinolarning etilish va eskirish 
davrlari 3 oydan bir necha yillargacha davom etadi. Vinochilik amaliyotida 50 yil 
va undan ortik mud-dat saklangan vinolar xakida ma’lumotlar mavjud.