Sanoat iktisodiyoti va menejment
Download 0.67 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- 8.2.Rivojlanayotgan mamlakatlarning xalqaro tovar almashinuvida tutgan urni va roli. 8.3.Xorijiy sarmoyalar - rivojlanayotgan mamlakat iqtisodiyotida.
- 8.2. Rivojlanayotgan mamlakatlarning xalqaro tovar almashinuvida tutgan urni va roli
- 8.3. Xorijiy sarmoyalar - rivojlanayotgan mamlakat iqtisodiyotida
- 8.4. “YAngi industrial mamlakatlar”ning jahon xo’jaligida tutgan urni
- Nazorat uchun savollar
- 9.5. Xalqaro valyuta va moliya-kredit bozorlari. 9.1. Xalqaro valyuta tizimining mohiyati va strukturasi
- 9.2. Xalqaro valyuta tizimining rivojlanish bosqichlari.
|
Tayanch iboralar: “katta yettilik”, YAIM darajasi, tashqi savdo hajmi, resurslarga ehtiyoj, TMK, sanoatlashish darajasi, postindustrializatsiya, xizmatlar sohasi ulushining ortib borishi.
Sanoati rivojlangan davlatlar guruhiga qaysi mamlakatlar kiritiladi? Sanoati rivojlangan davlatlarning jahon iqtisodiyotidagi o’rnini qaysi ko’rsatkichlar bilan ko’rsatib berish mumkin?
32 Jahon iqtisodiy rivojlanishining uchta asosiy markazini ko’rsatib bering.
“Katta yettilik”ka kiruvchi davlatlarni sanab bering. Rivojlangan davlatlarning tashqi iqtisodiy ekspansiyasini amalga oshirishda TMK qanday o’rin tutadi?
Sanoati rivojlangan davlatlar ishtirokidagi qanday integratsion guruhlarni bilasiz?
YAponiya iqtisodiy rivojlanishiga ta’sir qiluvchi asosiy omillarni sanab o’ting?
YAponiya iqtisodiyotining jahon bozoridagi raqobatbardoshligi nimalar hisobiga erishilgan? 8-mavzu. RIVOJLANAYOTGAN MAMLAKATLAR – XALQARO IQTISODIY MUNOSABATLAR TIZIMIDA 8.1.Rivojlanayotgan mamlakatlarning asosiy ijtimoiy-iqtisodiy xususiyatlari. 8.2.Rivojlanayotgan mamlakatlarning xalqaro tovar almashinuvida tutgan urni va roli. 8.3.Xorijiy sarmoyalar - rivojlanayotgan mamlakat iqtisodiyotida. 8.4.“YAngi industrial mamlakatlar”ning jahon xo’jaligida tutgan urni
xususiyatlari. XX asrning ikkinchi yarmidan boshlab xalqaro iqtisodiy munosabatlar rivojlanishining axamiyatli tomonlaridan biri, sobik mustamlaka va karam territoriyalarning roli va axamiyati kuchayishi xisoblanadi. Bu mamlakatlarni xozirda rivojlanayotgan mamlakatlar yoki ozod etilgan malakatlar, “uchinchi dunyo mamlakatlari”, “janub” mamlakatlari, “periferiya” mamlakatlari sifatida tilga olishadi. Bu mamlakatlar turli-tumandir, ularning xududida 3,2 mlrd axoli yashaydi. Ushbu mamlakatlarda juda murakab ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlar kechmokda. Ozodlikka erishgan mamlakatlar iqtisodiyotining rivojlanishi XX asrning 60 yillaridan boshlab tobora usib boruvchi xarakter kasb etdi. Ularning eng ilgorlari 1950 yilga kelib, rivojlanayotgan mamlakatlarning “urtachalaridan” (54 mamlakat) 2,4 marta, yuksaklikka erishdi. Asrning urtalaridan boshlab, yukorida zikr etilgan malakatlar urtasidagi rivojlanish darajisidagi fark sezilarli darajada ortib bordi. 1992 yilga kelib rivojlanayottgan malakatlarning birinchi guruhiga kiruvchi (19 ta mamlakat) malakatlardagi axoli jon boshiga “tugri keluvchi urtacha foyda” urtachalari nisbatan 2,9 barobar, kuyi guruhlarinikiga nisbatan esa 12,2 barobar yukori buldi. Rivojlanayotgan mamlaktlarning aynan shu guruhlarining tarkibida xam uzgarishlari vujudga keldi. SHuningdek, ular xar birining doirasidagi mamlaktlarning rivojlanish darajalari urtasidagi boglikda xam uzgarishlar yuzaga keldi.
Rivojlanayotgan mamlakatlar iqtisodiyoti kup ukladli ijtimoiy- iqtisodiy tarkibga asoslanadi. Bir kator mamlakatlarda kapitalistik uklad bilan bir katorda xamon urug-aymogchilik va patriarxal munosabatlar xam mavjuddir.
33
Rivojlanayotgan mamlakatlar iqtisodiyotida davlat va davlat ukladi muxim rol uynaydi. Davlat sektorini rivojlantirish bosqichi kapitalistik ishbilarmonlikni kengaytirish siyosati bilan xamoxang olib boriladi. Buning natijasida esa davlat kapitalizmi paydo buladi va rivojlanadi. Milliy xusuiy kapitalistik ukladning rivojlanishi va shakllanishi jamgarish muammolari (ya’ni pul resurslarining yetishmovchiligi) va jamgarilgan mablaglarning sarflanishi xususiyatlariga boglik. Bu mablaglar asosan savdoga (ichki va tashki), kuchmas mulklarni sotib olishga, mashinalarni ta’mirlashga, sugurtaga, benzin kuyish shaxobchalariga, taksiga, ya’ni sarmoyalarni aylanishi tez bulgan soxalarga yunaltiriladi. 8.2. Rivojlanayotgan mamlakatlarning xalqaro tovar almashinuvida tutgan urni va roli Xalqaro mexnat taksimotida faol ishtirok etish, jahon xo’jaligi alokalarining rivojlanishi, moliyaviy resurslarning mamlakatlararo okib yurishi, iqtisodiy tarakkiyotning asosiy shart-sharoitlariga aylanib koldi. Mustakil davlat sifatida jahon xamjamiyatida ishtirok etish orkali, rivojlanayotgan mamlakatlarning barchasi 70 yillarning boshlaridan e’tiboran xalqaro mexnat taksimotida faol ishtirok etishga intilmokdalar. Ularning xalqaro mexnat taksimotida faol ishtirok etish zaruriyati ular tayyor maxsulot ishlab chikarish uchun zarur bulgan barcha narsalarni yetishtirish imkoniyatiga ega emasligi bilan asoslanadi. Xozirgi paytda ular sanoati rivojlangan mamlakatlar uchun xom ashyo yetishtirib beruvchilar xamda nisbatan arzon ishchi kuchi manbai bulib xisoblanadilar. Xalqaro mexnat taksimotida xujalik faoliyatining barcha shakllari jamlangan. Eng muximi, xalqaro savdo asosini tashkil etuvchi xom ashyo va tayyor maxsulotlarni ishlab chikarish barcha iqtisodiy resurslarning tasarruf etilishi mumkin bulgan kismlarini rivojlanayotgan mamlakatlar va boshka dunyolar urtasidagi almashinuvini ta’minlaydi.
“Kashshoklik botkogi”dan kutilishga intilish, iqtisodiyotning ilgor tarmoklari rivojlanishga imkoniyat yaratish, iqtisodiyotning barcha tarmoklarini rivojlantirish, rivojlanayotgan mamlakatlardan xorijiy sarmoyalarni izchil jalb kilishni talab etadi. Bunday maksadlarda, investitsiya muxim kafolat shart-sharoiti mavjud bulgan maxsus iktsodiy zonalar tashkil etiladi. Kupchilik rivojlanayotgan mamlakatlarni kuchaytirib berish jaryoni oson kechmadi. SHuningdek 1992 yilda rivojlanayotgan mamlakatlarga kirtilgan tugridan-tugri investitsiyalarning mikdori 51,5 mlrd. dollorni tashkil etgan darajasiga nisbatan ikki barobardan xam kamrokdir. Rivojlanayotgan mamlakatlar xususiy sarmoyalarini jalb kilar ekan eng muximi, ular dinamikali usish imkoniyatiga ega bulgan va iqtisodiyotning istikboli porlok bulgan mamlakatlar tomon ilgarilab bormokda. Bugungi kunda xususiy investitsiyalarning 80% rivojlanayotgan mamlakatlarning 20404ga tugri kelmokda. Bunda asosiy urinni SHarkiy Osiyo va Lotin Amerikasi mamlakatlari egallamokda. Rivojlanayotgan mamlakatlar amaldagi karzlari xususiy kapital kuyilmalari xisobtdagi mulkiy munosabatlar orkali tuplanib boradi. Kreditor mamlakatlar
34 orasida YAponiya birinchi urinni egallagan bulib, uning rivojlanayotgan mamlakatlardagi , birinchi navbatda Osiyo mamlakatlaridagi kredtlarining mikdori 236 mlrd. dollarga yetdi. Keyingi urinni – 147 mlrd. dollar mikdoridagi kursatkich bilan AKSH egallagan bulib, ularning yarmisi Lotin Amerikasi mamlakatlariga tugri keladi. Uchinchi urinda esa Germaniya turadi – 106 mlrd. dollar mikdoridagi sarmoyalarni chetga chikargan mamlakat bulib xisoblanadi. Uz navbatida Frantsiya xamxorijiy mamlakatlarga uncha katta mikdorda bulmagan kreditlarni beruvchi davlat xisoblanadi – uning mikdori 103 mlrd. dollarni tashkil etadi. Uning karzdorlari bulib, asosan Afrika va Osiyo mamlakatlari bulib xisoblanadi.
“YAngi
industrial mamlakatlar” rivojlanayotgan mamlakatlarning kupchiligidan iqtisodiy parametrlarning barcha sistemalari buyicha ajralib turadi. YAIMni rivojlanayotgan mamlakatlardan farklanib turuvchi tomonlar, ularni rivojlangan kapitalistik mamlakatlardan xam ajratib turadi. Ular rivojlanishning “YAngi industrial” modeli sifatida mavjuddir. Bu xarakterli tomonlar, Lotin Amerikasidagi xamda Osiyodagi YAIMning rivojlanish tajribasini analiz kilish jarayonida anik kuzga tashlanadi. Lotin Amerikasidagi YAIM rivojlanish tajribasining muxim rolini pasaytirmasdan turib shu narsani ta’kidlab utish joizki, Osiyodagi YAIM, aynan: Janubiy Koreya, Tayvan, Gonkong, Singapur, kupchilik ozodlikka erishgan mamlakatlar uchun xalk xo’jaligining ichki dinamikasi buyicha xam, tashki iqtisodiy munosabatlarning ekspansiyasi buyicha xam, rivojlanishning o’ziga xos namunasi bulib koldilar. Odatda, “YAngi industrial mamlakatlar” katoriga Osiyodagi turtta kayd etilib utilgan Janubiy Koreya, Tayvan, Gonkong, Singapur shu bilan bir katorda Lotin Amerikasidagi YAIM –Argentina, Braziliya, Meksika kabi mamlakatlar taalukli bulib xisoblanadi. Nomma –nom sanab utilgan barcha mamlakatlar YAIMlarning birinchi avlodlari yoki birinchi kaldirgochlari bulib xisoblanadi. Ularning orkasida “YAIM”ning sunggi avlodlari yetishib chikmokda. Masalan: ikkinchi avlod mamlakatlariga Filippin, Xitoyning Janubiy chegaralari va boshkalar kiradi. “YAngi industriallashuvning” butun boshli zonalari, yakin mintakalarda uz ta’sirini utkazayotgan iqtisodiy usuvchanligi yukori bulgan kutblar paydo bulmokda. BMT tomonidan ishlab chikargan metodika buyicha YAIM katoriga kiruvchi mamlakatlar u yoki bu kreteriyalar buyicha aloxida ajralib turadi. Ular kuyidagilardan iboratdir: 2.
3.
Uning urtacha yillik usish sur’ati; 4.
YAIM tarkibidagi kayta ishlash sanoatining umumiy mikdori. U 20% atrofida bulishi kerak; 5.
CHikariladigan tovarlar umumiy
mikdoriga nisbatan sanoat maxsulotlarining ulushi va eksport mikdori; 6.
Xorijiy mamlakatlarga chikariladigan tugridan–tugri investitsiyalarning umumiy mikdori; Bu kursatkichlar buyicha YAIM nafakat rivojlanayotgan mamlakatlar oldida ajralib turadi, balki ayrim xollarda bir kator sanoati rivojlangan mamlakatlar xam
35 ushbu kursatkichlar buyicha ustunlikka ega buladi. Masalan, Tayvan, 1952-93 yillar oraligida YAIM xajmini 170 marotaba ustirdi. (axolining usishiga nisbatan 2,5 marotaba ortikrokdir), tashki savdo xajmini esa 543,6 marotabaga oshirdi. Inflyatsiyaning past darajada saklanganligi sharoitida –3,6%, iqtisodiy usishning urtacha yillik sur’ati 8,7% tashkil etdi. Tayvan ijtimoiy rivojlanish kursatkichlari buyicha dunyoning ilgor mamlakatlari katoriga kiritiladi. Axolisining jon boshiga tugri keladigan YAIM ning xajmi 12 ming dollarni tashkil kiladi. (90 yillarning urtalarida). Osiyo regionidagi mamlakatlarning 30 yil oraligidagi iqtisodiy rivojlanish sur’ati xisoblab kurilganda (1960-1990) uning mikdori yiliga 5%ni tashkil etgan, usha paytda bu kursatkich yevropa mamlakatlarida 2%ga teng bulgan. Bu paytda, Tayvanda usish sur’ati juda yukori bulgan. SHuningdek 90 yillarda J.Koreya 8%, Singapur 8%, Malayziya 9% yillik usish sur’atiga ega bulgan. “YAngi industrial mamlakatlar” iqtisodiy rivojlanish sur’atining yukoriligi ular axolisining yashash sharoitlari yaxshilab borayotganligi bilan uygunlashib ketadi. SHuningdek 60 yillarning urtalaridan 90 yillarning boshlariga kadar utgan davr ichida axoli jon boshiga tugri keladigan yillik daromad bu mamlakatlarda 4 marotaba usdi. Xalqaro eksportlarning prognoz kilishicha, 2010 yilga borib sharkiy Osiyo Garbiy yevropani yalpi milliy maxsulotning xajmi buyicha kuvib utadi, 2020 yilga borganda esa SHimoliy Amerikani kuvib utadi. Singapur xakida shuni aloxida ta’kidlab utish joizki, u 1995 yil Janubiy sharkiy Osiyo davlatlari ichida birinchi bulib “industrial rivojlangan mamlakat” statusini kulga kiritdi. Bunday unvon unga iqtisodiy xamkorlik va rivojlanish tashkiloti (IXRT) tomonidan rasman e’lon kilindi. Uz navbatida Gonkong xam Buyuk Britaniyaning sobik koloniyasi bulib xisoblanar edi, keyinchalik esa u kupchilik ijtimoiy-iqtisodiy kursatkichlar buyicha o’zining metropoliyali darajasidan yukori pogonaga kutarildi. “YAIM”ning iqtisodiy modeli va uning muvaffakiyatli rivojlanish tomonlari karab chikilayotganda, uning muvaffakiyatlarini ta’minlab beruvchi tashki va ichki darajasidan yukori omillar xususida xam tuxtalib utiladi. Kurinib turibdiki, omillarning bu ikki grux, YAIM xukumatlari tomonidan olib borilayotgan nozik maksadli siyosatlar orkali tuldirib turiladi. “YAIM”ning ichki to’zilishidagi muammolarga, xamda ularning xujalik mexanizmlari tadrijiga asosiy e’tiborni karatmasdan, YAIM tashki iqtisodiy omillarining o’ziga xos tomonlari va uning Osiyo “ajdarxolari”ning kuchayib borishidagi xamda Lotin Amerikasi YAIMining rivojlanishidagi rol xususida tuxtalib utamiz. Jahon tajribasi guvoxlik bermokdaki, xalqaro iqtisodiy xamkorlikka aktiv kirishayotganda, u yoki bu mamlakatlar asosiy ishni xorijiy investitsiyalarni jalb etish xamda tashki savdoning usishiga zaruriy bulib xisoblanadigan sharoitlarni yaratishdan boshlaydi. SHunday ekan, bu mamlakatlar uz iqtisodiyotlari doirasida texnologik xalklarning barcha buginlaridan foydalangan xolda tarkibiy kayta kurishlarga –xom ashyolardan esa texnologik sigimi yukori bulgan tayyor maxsulotlarga uta boshlaydi. Tarmoklarni rivojlantirish va kayta ta’mirlash uchun eksportdan tushgan daromadlardan keng foydalanish, xalqaro mexnat taksimoti kulamida ancha istikbolli va “foydali” usul bulib xisoblanadi.
36 Osiyodagi “yangi industrial mamlakatlar” iqtisodiyotining eksportga muljallangan ancha samarali va tez moslashuvchan modelini joriy etdilar. Bu model, ma’lum davr mobaynida bir vaktning o’zida import urnini egallash siyosatini uz ichicha oladi. Eksportga muljallangan siyosat urnini egallashga muljallangan industriallashuvning tugallangan davrini kayta sodir etishni talab etmaydi. Import urnini egallash va eksportga muljallangan siyosat bir –biri bilan tengma –teng xolda xakarat kilib, ba’zi davrlarda esa ular bir –biridan ustunlikka xam ega bulishi mumkin. SHu bilan bir katorda eksportni kengaytirish davriga yeppasiga utish oldidan, import urnini egallash mamkalar ishlab chikarishining zamonaviy tizimlari shakllanishining boshida xalk xo’jaligi an’anaviy sektorini kayta kurish uchun xarakat kilishdi. Buning natijasida esa, industriallashuvga utish mumkin bular edi. SHarkiy Osiyodagi, shuningdek janubiy SHarkiy Osiyodagi kupchilik mamlakatlarda (Tayvanda, 50 –yillarda J.Koreyada; 60 yillarda –Malayziyada; 60 yillar 70 yillarning boshlarida –Tailandda; 50 yillarning boshlari 60 yillarning oxirida Filippinda;) import urnini egallash siyosati ustuvor yunalishga ega buldi. Gonkong va ma’lum darajada Singapur, uzlarining tarixiy shart –sharoitlari, jugrofiy joylashuvi va ichki talabning seklanganligi ta’sirida ishlab chikarishni kuprok eksportga karatdilar. Maxalliy ishlab chikarishni ragbatlantiruvchi chora – tadibrlar, kayta ishlash sanoatidagi foyda me’yorini oshirishga olib kelishi, iste’mol maxsulotlar, sungra esa oralik talabga ega tovarlar va uzok muddatli foydalanishga muljallangan tovarlar ishlab chikaruvchi tarmoklarning asta – sekinlik bilan import urnini egallashga olib kelishi kerak. Janubii Koreya shu yillarning o’zida jahon bozoriga xuddi shu maxsulotlarning mos ravishda 2,9; 3,4; 9,6; 9,3; 11,1 va 9,6% ini yetkazib berdi. Bundan tashkari, uning jahon kemasozlik sanoati eksportidagi ulushi 13,1% ga tugri keldi. Rivojlangan mamlakatlar orasida eng yirik chet el kapitali importyori bulgan “YAngi industrial davlatlar” 80-yillar oxiridan chikishning geografiyasi ancha keng. Bu avvalo, ilgor sanoati rivojlangan davlatlar, Osiyo-Tinch okeani regionidagi rivojlanayotgan davlatlar, kapitalning yangi bozorlaridir. Masalan, Janubiy Koreya firmalari AKSHda anik maksadga yunaltirilgan eksport ekspansiyasini utkazmokdalar. Amerika iqtisodiyotiga kapital kuyib, Janubiy Koreyaliklar eng yangi texnologiyalarga yul ochmokdalar. Boshka Osiyo “ajdarxo”lariga xam kapital olib chikishni kupaytirmokdalar. Masalan, Tayvanning kit’adagi karindoshi Xitoyga bulgan kizikishi juda sezilarlidir. 90- yillar XX-asrning 50-yillarida ruy bergan jahon xo’jaligi baynalmilallashuvi jarayoninig tezlashishi rivojlanayotgan davlatlarni, birinchi navbatda “yangi industrial davlatlar”ni xam kamrab oldi. Bu davlatlarda kabul kilingan iqtisodiy strategiyaning asosiy yunalishi bulib ilmtalab maxsulotlar ishlab chikarish kolmokda. Mexnat talab va past rentabelli ishlab chikarishlar “ikkinchi okim” YAID, shuningdek Xitoy va V’etnamga “topshirilmokda”. Natijada bu ishlab chikarishlarni bir paytlar sodir bulgan sanoati rivojlangan davlatlardan birinchi avlod “yangi industrial davlatlar”ga kuchish jarayoni amalda kaytarilmokda.
37 Tayanch iboralar: yuqori darajada rivojlanayotgan, o’rtacha darajada rivojlanayotgan, past rivojlangan mamlakatlar, “yangi industrialllashish”, YAIM o’sish sur’atlari, tashqi savdo aylanmasining o’sishi, eksportga yo’naltirilgan va importni qoplash siyosatlari.
Rivojlanayotgan mamlakatlar guruhiga qaysi davlatlar kiradi? Rivojlanayotgan mamlakatlar necha guruhga bo’lib o’rganiladi? Rivojlanayotgan mamlakatlar iqtisodiyotining qanday umumiy xususiyatlari mavjud? Rivojlanayotgan davlatlar uchun xorijiy investitsiyalarni jalb etish qanday ahamiyatga ega? Nima sababdan rivojlanayotgan va sanoati rivojlangan davlatlar o’rtasidagi iqtisodiy rivojlanishdagi farq oshib bormoqda? Rivojlanayotgan davlatlarning xalqaro qarzlari muammosi haqida gapirib bering. YAIDlar qatoriga kiritishda qanday ko’rsatkichlar e’tiborga olinadi? YAIDlarning jadal iqtisodiy rivojlanishiga qanday omillar ta’sir ko’rsatgan? YAID qanday rivojlanish modellari mavjud?
XX asr o’rtalarida xalqaro iqtisodiy, moliyaviy va valyuta munosabatlari rivojlanishi yangi kuchlanish oldi. Ochik iqtisodiyot qurishning umumiy tendentsiyasi savdo ayirboshlashuvining tezlashishiga, xalqaro
moliyalashtirishning rivojlanishiga, yangi valyuta bozorlarini hosil bo’lishiga, turli mamlakatlar orasida valyuta-moliya munosabatlarining kengayishiga imkon beradi. Valyuta munosabatlari pulning jahon puli funktsiyasi bilan bog’liq bo’lgan iqtisodiy munosabatlarni namoyon qiladi. Pul jahon puli sifatida tashqi savdo va xizmatlar, kapital migratsiyasi, foydaning investitsiyalarga ko’chishi, zayom va subsidiyalar berish, ilmiy-texnik almashuv, turizm, davlat va xususiy pul ko’chirishlariga xizmat qiladi.
38
Valyuta munosabatlari milliy va xalqaro darajalarda amalga oshiriladi. Milliy darajada ular milliy valyuta tizimlari (MVT) sohasini qamrab oladi. Milliy valyuta tizimi bu valyuta qonunchiligi bilan belgilanadigan davlat valyuta munosabatlarini tashkil qilishning shaklidir. MVTning o’ziga xos tomoni u yoki bu davlat iqtisodiyotining, shuningdek tashqi iqtisodiy aloqalarining rivojlanish darajasi va o’ziga xosligi bilan aniqlanadi. Milliy valyuta tizimi quyidagilar bilan xarakterlanadi: -milliy valyuta birligi; -rasmiy oltin va valyuta zahiralarining tarkibi; -milliy valyuta pariteti va valyuta kursi shakllanishining mexanizmi; -valyuta qaytishi sharoitlari; -valyuta cheklanishlarining mavjudligi yoki yuqligi; -davlatlarning tashqi iqtisodiy hisob-kitoblarini amalga oshirish tartibi va boshqalar. 9.2. Xalqaro valyuta tizimining rivojlanish bosqichlari.
Xalqaro valyuta tizimi-dinamik rivojlanayotgan tizim. U doimo o’zgaradi, rivojlanadi. XVT evalyutsiyasining yo’nalishi g’arb davlatlari iqtisodiyoti o’zgarishining ilg’or tendentsiyalari, umuman jahon xo’jaligining sharoitlari va talablari o’zgarishi bilan aniqlanadi. O’z rivojlanishida Xalqaro valyuta tizimi mos ravishda to’rtta xalqaro valyuta tizimlarini namoyon qiluvchi to’rt bosqichni bosib o’tdi. Oltin standart deb ataluvchi birinchi tizim stixiyali ravishda XIX asr oxirida vujudga keldi. Unda qator davlatlarning valyutalari o’z davlatlarining ichki bozorida erkin ravishda oltinga aylanardi. Oltin standart tizimi quyidagilar bilan ajralib turadi: -valyuta birligining ma’lum oltin qiymatiga egaligi; -valyutaning oltinga konvertatsiyalanishi alohida bir davlatning ichida ham tashqarisida ham ta’minlanadi; -oltin quymalar erkin ravishda tangalarga almashtirilishi mumkin, oltin erkin eksport va import qilinadi, xalqaro oltin bozorlarida sotiladi; -milliy oltin zahirasi va ichki pul taklifi o’rtasida kuchli nisbatning saqlanishi. Download 0.67 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|