Саноат ва кишлок хужалик асослари ма

Binokorlik sanoati 
 
Binokorlik sanoati qurilish uchun turli xil materiallar ishlab chiqaradi 
va quyidagi tarmoqlarga bo’linadi: gisht, sement, beton, tabiiy toshlar, 
oyna, shifer va boshqa materiallar ishlab chiqarish. 

---

64 
G’isht ishlab chiqarish juda keng tarqalgan. Oddiy, ichi g’ovak 
g’ishtlar hamda shlakobloklar ishlab chiqariladi. G’ishtni tuproq va oxakni 
bir-biriga qo’shib tayyorlanadi sovuqqa chidamli bo’ladi. Qurilishda qizil 
g’isht bilan bir qatorda pishirilmagan silikatli g’ishtlar ham ishlatiladi. 
Bunday g’ishtlar oxak va qumni bir-biriga aralashtirib qo’yilib, keyin 
qozonlarda yuqori bosim ostida bug’latib tayyorlanadi. 
Sement qurilishda keng ishlatiladigan material. Sement xom ashyosi 
bo’lib karbonatli (oxaktosh, bo’r, mergel) va gilli (gil, soz tuproq, gilli 
slanets) tog’ jinslari hamda sement ishlab chiqarish uchun yaroqli bo’lgan 
qator ishlab chiqarish tarmoqlarining chiqindilari (domna ko’llari, nefelin 
maydalari va boshqalar) hisoblanadi. Sement ishlab chiqarishda 
ishlatiladigan karbonat tog’ jinslarining tarkibi quyidagicha bo’lishi kerak: 
SaO — 43,5 foizdan yuqori; MgO — 2,5 foizgacha; gilli tog’ jinslarining 
tarkibi: — SiO
2
— 50—60 foiz; Al
2
O3 — 15—20 foiz; Fe
2
O3— 6—10 
foiz. 
Jahonda sement ishlab chiqarish bo’yicha AQSH va Rossiya 
yetakchi. Sement zavodlari xom ashyo manbalariga yaqin joylashtiriladi. 
Beton ishlab chiqarish hozirda juda keng rivojlangan. Bunda 
temirbeton buyumlari ishlab chiqarish muhim ahamiyatga ega. Temir-
beton asosan temir armaturasi va betondan iborat. Beton xom ashyosi 
bo’lib qum, shag’al va sement hisoblanadi. 
Oyna ishlab chiqarish. Oyna tayyorlash uchun kvartsli qum, soda 
(ishkor) va oxak ishlatiladi. Soda o’rniga glauber to’zini ishlatish mumkin. 
Oyna materiallarining eng keng tarqalgan turi deraza oynasidir. Bundan 
tashqari shisha idishlar, turli xil texnik qurilish detallari, shisha bloklar, 
quvurlar va plitalar tayyorlanadi. 
Oynasozlik zavodlarini joylashtirishda xom ashyo va yoqilg’i 
resurslari hisobga olinadi. Bir tonna oyna (shisha) olish uchun 1 tonna qum 
va 1 tonna yoqilg’i sarflanadi. 
Tabiiy toshlar ham qurilishda keng qo’llaniladi. Ular marmar, granit, 
kvartsli porfir, oxaktosh, qumtosh, sienit, diorit, gabbro, bazaltdan iborat. 
Bulardan tashqari, binokorlik materiallari sanoatiga shifer, ruberoid, 
tayyor uy bloklari ishlab chiqarish ham kiradi.