Sapayeva, Z. J. G'Ulomova oziq-ovqat texnologiyasi asoslari

11.8-rasm. Qalampirmunchoq.


368




qo‘zoqsimon qutichalardan iborat. Qo‘zoqchalar yog‘simon yaltiroqlikdagi
to‘q jigarrangda boiadi. Qo‘zoqchalar tarkibida glukovanilin glukozidi
mavjud boiib, ishlov berish natijasida glukoza va vanilinga parchalanadi.
Vanilin aromatik aldegidlar qatoriga kiradi. Qo‘zoqchalar tarkibidagi
vanilin miqdori 0,75 dan 3 % gacha o'zgarib turadi.
Vanilin va vanilin shakari (kukuni). Vanilin bu 4-oksi-3-metoksi-
benzaldegid, sun’iy usul bilan olinadigan kimyoviy modda. Suvda va
spirtda yaxshi eriydigan oq krisstalsimon kukun boiib, kuchli vanilin hi-
digi ega. Kukun tarkibida 98,5% kimyoviy toza vanilin aldegidi boiishi
kerak. Vanilin shakari (kukuni) vanilin va shakar kukuni aralashmasidan
iborat boiadi. Uning tarkibida 3,5% vanilin bor. Namligi 0,2% dan ko‘p
emas. Vanilin va vanilin shakari 80 °C haroratdagi suvda eritilganda
cho‘kmasiz, tiniq, rangsiz eritma hosil qilishi kerak. Vanil va vanilin
novvoylik va qandolatchilik sanoatida ishlatiladi.
Muskat yong'ogi'-muskat daraxti
mevasidir (11.9-rasm). Mag'zining
massasi 7,5 g gacha, uzunligi 2-3 sm.
Muskat yong‘og‘ining mag‘zi tuxum-
simon shaklga, kulrang-jigar rangga,
kuchli, yoqimli xushbo‘y hidga, o‘tkir
ta’mga ega. Yong'oq mag‘zi yuqori
yogiiligi bilan ajralib turadi. Umumiy
yog‘ miqdori 35 % ni, shu jumladan, efir
moyi 11 % gacha boiishi mumkin. Muskat efir moyining asosini aromatik va terpen uglevodorodlar-pinen, kamfen va boshqalar tashkil qiladi.
Muskat yong‘og‘i qandolatchilik va novvoylik sanoatida ishlatiladi.
Muskat yong‘og‘ining namligi 12% dan oshmasligi, efir moyining miqdori 4% ni tashkil qilishi kerak. Zararkunandalar bilan zararlangan yong'oqlar miqdori 5 % dan, shu jumladan, buzilgan yong‘oqlar miqdori

2. 
   % dan oshmasligi kerak.
   

Muskat guli (matsis). Muskat yong‘og‘ining quritilgan meva qavatidan iborat, mevalardan ajratilgan po‘choq chetlaridan yaproqlari ajralib turadigan keng qo‘ng‘iroqcha ko‘rinishida boiadi. U butun holda quritiladi. Quritishdan so‘ng muskat guli qattiq, juda mo‘rt, 10-15 kurakchalarga ajralgan plastinkalar ko'rinishida boiadi. Plastinkalarning uzunligi 3-4 sm, kengligi 2-3 sm, qalinligi 1 sm ni tashkil qiladi. Ular och-sargish yoki to‘q sariq rangga ega. Muskat guli maydalangan holda ham ishlab chiqariladi. Uning tarkibida 10% efir moylari bor. Namligi


F(,m