Семинар режаси: Konstitutsiyaviy huquqning tushunchasi, predmeti va tizimi

3)СУВ РЕСУРСЛАРИДАН НОҚОНУНИЙ ФОЙДАЛАНГАНЛИК, У ТЎҒРИСИДАГИ ҚОНУНЛАРНИ БУЗГАНЛИК ВА СУВНИ МУҲОФАЗА ҚИЛИШ ТАЛАБЛАРИГА ЭЪТИБОР БЕРМАГАНЛИК ЖАВОБГАРЛИК.
Қонунларда сув тўғрисидаги қонунларнинг бошқа турдаги бузилишлари учун ҳам жавобгарлик белгилаб қўйилиши мумкин.
Умуман олганда сув ресурсларидан ноқонуний фойдаланганлик, у тўғрисидаги қонунларни бузганлик ва сувни муҳофаза қилиш талабларига эътибор бермаганлик учун интизомий, фуқаролик, маъмурий ва жиноий ҳуқуқий чора-тадбирлар мавжуд.
Интизомий ҳуқуқий жавобгарлик деярли кўпроқ меҳнат интизомини бузиш оқибатида сув ресурсларидан оқилона фойдаланмаган тақдирда ёки сув тўғрисидаги қонунлар бузилганда пайдо бўлиши мумкин.
Сув ва сувдан фойдаланиш, уни муҳофаза қилиш талабларини бузганлик учун, Ўзбекистон Республикаси Меҳнат кодексининг 181-моддасига асосан:
Ходимга меҳнат интизомини бузганлиги учун иш берувчи қуйидаги интизомий жазо чораларини қўллашга ҳақли:
1) ҳайфсан;
2) ўртача ойлик иш ҳақининг йигирма фоизидан ортиқ бўлмаган миқдорда жарима. Ички меҳнат тартиби қоидаларида ходимга ўртача ойлик иш ҳақининг қирқ фоизидан ортиқ бўлмаган миқдорда жарима солиш ҳоллари ҳам назарда тутилиши мумкин. Ходимнинг иш ҳақидан жарима ушлаб қолиш ушбу Кодекснинг 164-моддаси талабларига риоя қилинган ҳолда иш берувчи томонидан амалга ошрилади;
3) меҳнат шартномасини бекор қилиш (100-модда иккинчи қисмининг 3 ва 4-бандлари). Ушбу моддада назарда тутилмаган интизомий жазо чораларини қўлланиши тақиқланади.
Фуқаролик-ҳуқуқий жавобгарлик эса кўпроқ сув тўғрисидаги қонунларни бузиш ёки ундан оқилона фойдаланмаслик оқибатида келтирилган ёки етказилган зарар натижасида келиб чиқади. Жумладан, «Сув ва сувдан фойдаланиш тўғрисида»ги қонунинг 114-моддасига асосан, сувдан фойдаланиш ҳуқуқини бошқага бериш ҳамда давлатнинг сувга эгалик ҳуқуқини ошкора ёки яшириш шаклда бузадиган бошқа хил битимлар ҳақиқий ҳисобланмайди.
Мазкур қонунинг 116-моддасига биноан:
ўзбошимчалик билан эгаллаб олинган сув объектларидан қонунсиз фойдаланиш вақтида қилинган харажатлар қопланмаган ҳолда ўз эгасига қайтариб олиб берилади.
Шунингдек, «Сув ва сувдан фойдаланиш тўғрисида»ги қонуннинг ХХVIII-боб, 117–118-моддалари «Сув тўғрисидаги қонунларни бўзиш натижасида етказилган зарарларни ундириш» масаласига бағишланган.
Ушбу қонуннинг 117-моддасига асосан:

1^ Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёевнининг 2018 й 7 декабрь Ўзбекистон Республикаси Конституцияси қабул қилинганининг 26 йиллигига бағишланган тантанали маросимдаги “Билимли авлод – буюк келажакнинг, тадбиркор ҳалқ – фаровон ҳаётнинг, дўстона ҳамкорлик эса тарақиётнинг кофолатидир” номли маърузаси.

2

3^Ўзбек тилининг изоҳли луғати. – Т., 2006., 2 жилд, 68-б.

4^ Ўзбек тилининг изоҳли луғати. – Т., 2006.,3 жилд, 686-б

5^ Ўша манба 464-б.

6^Ўзбек тилининг изоҳли луғати. – Т., 2008., 4 жилд, 372-б

7^Ўша манба 28-б.

8^ Қадимги тарихчилар Њрта Осиё ќақида / Масъул муќаррир О. Абдуллаев. – Т., 2008. – Б. 69–71.

9^ Биринчи тўқнашув Геллеспонт қирђођида бњлиб њтади.

10^ Милоддан аввалги 329 йилда Хоразм подшоси Фаразман (Хворазман) 1500 отлиқ аскар билан Александр Мақдуний ќузурига келади ва Самарқандда у билан дўстлик иттифоқини тузади.

11^ Сомонийлар хонадонининг асосчиси Шимолий Афғонистоннинг Балх вилоятидан бўлган ер эгаси, деҳқон Самонхудот. Бу сулола ўзини Эроннинг қадимги подшолари Сосонийларлардан келиб чиққанлигини даъво қилади.
Қаранг: Босворт К.Э. Мусульманские династии. – М., 1971. – С. 145.

12^ XIX аср охирида қадимшунос олим М.С.Андреев томонидан Фарђона водийсида, Исфара сойининг юқорисидаги Ворух қишлоғидан топилган қоятошдаги арабий ёзувларнинг бирида Қорахоний сулоласига мансуб Исфара ҳукмдори Абул Фазл Аббос Арслон Тегиннинг номи ва мансаби ҳамда шу ҳудуддаги кенг ўтлоқ ва овлоқ ерлар қўриқ жойга айлантирилганлиги, яъни ҳукмдорга тегишли (бошқаларга ман қилинган) мулк эканлиги ёзилган.

13^ Каримов И. А. Ўзбекистон XXI аср бўсағасида: хавфсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари // Хавфсизлик ва барқарор тараққиёт йўлида. Т. 6. Т., 1998. 31-б.

14^ Индивид- (лотинча: individum- сўзидан олинган бўлиб, ўзбекча: бўлинмас» дегани) якка одам, якка бир кишини ифодаловчи тушунча.

15^ Эслатма: Шарқ халқларида, хусусан, Марказий Осиё мутафаккирларида «инсон» тушунчаси ўрнида доим «одам» тушунчаси қўлланилган. Инсон боласи туғилгандан кейин камол топиб одамга айланади. Масалан, ота-оналар фарзандларига «Қачон одам бўласан?» дейишади. Ҳазрат А.Навоийда ҳам «одам» тушунчаси шу маънода ишлатилган.

16^ Қаранг: Амир Темур њгитлари. – Т., 1992. – Б. 5–6.

17^ Қаранг: Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси. 1993 йил, 5-сон, 221-модда.