Шайх низомий ганжавий махзанул асрор (Сирлар хазинаси)

МУНДАРИЖА

Сўз боши
Дебоча

Илк муножот. Аллоҳнинг қаҳру ғазаби ва ундан қўрқиш баёнида.
Иккинчи муножот. Аллоҳни афви ва инъоми баёнида.
Расули акрам саллаллоҳу алайҳи вассаллам васфида.
Меърож.
Биринчи наът.
Иккинчи наът.
Учинчи наът.
Тўртинчи наът.
Малик Фахруддин Баҳромшоҳ ибни Довуд мадҳида.
Ер ўпиб, таъзим адо айлаб айтурким.
Бу номанинг мақоми ва мартабаси баёнида.
Сўз фазилати баёнида.
Манзум сўзнинг мансурдан афзаллиги.
Тун тавсифи ва кўнгилни билиш баёнида.
Кўнгил тарбиясида илк хилват.
Биринчи хилват самарси.
Тунги ишрат асносида.
Иккинчи хилват.
Иккинчи хилват самараси.
Илк мақолат. Одам атонинг яратилиши хусусида.
Ноумид подшо ва уни Аллоҳ афв этгани ҳикояти.
Иккинчи мақолат. Инсоф, адолат ҳимоясида шоҳга панду насиҳат.
Нўширавон ва унинг вазири ҳикояти.
Учинчи мақолат. Дунё ҳодисалари хусусида.
Сулаймон ва деҳқон ҳикояти.
Тўртинчи мақолат. Подшонинг раиятга ҳусни риояти баёнида.
Кимсасиз кампир ва султон Санжар ҳикояти.
Бешинчи мақолат. Кексалик васфида.
Ғаштчи чол ҳикояти.
Олтинчи мақолат. Мавжудот эътибори баёнида.
Сайёд, унинг ити ва тулки ҳикояти.
Еттинчи мақолат. Одамийликнинг бутун хилқатлардан устунлиги.
Фаридун ва оҳу ҳикояти.
Саккизинчи мақолат. Яратилиш баёнида.
Иевафуруш ва тулки ҳикояти.
Тўққизинчи мақолат. Дунё ташвишларидан қутилиш баёнида.
Тавбабузар зоҳид ҳикояти.
Ўнинчи мақолат.
Охирзамон аломатлари баёнида.
Исо алайҳиссалом ҳикояти.
Ўн биринчи мақолат. Дунёнинг бевафолиги баёнида.
Соҳибназар мўъбад ҳикояти.
Ўн иккинчи мақолат. Тупроқ манзили бўлмиш дунёга видо айтиш.
Жанжаллашган ҳакимлар ҳикояти.
Ўн учинчи мақолат. Дунёга таъна-маломат ёғдириш.
Ҳожи ва сўфий ҳикояти.
Ўн тўртинчи мақолат. Ғафлатга маломат ёғдириш.
Золим подшо ва ростгўй киши ҳикояти.
Ўн бешинчи мақолат. Ҳасадгўйларга маломат ёғдириш.
Ёш шаҳзода ва унинг кекса душманлари ҳикояти.
Ўн олтинчи мақолат. Маслак йўлида жадал олға босиш баёнида.
Мажруҳ бола ҳикояти.
Ўн еттинчи мақолат. Ибодату тажрид баёнида.
Пир ва мурид ҳикояти.
Ўн саккизинчи мақолат. Мунофиқларга маломат ёғдириш.
Жамшид ва унинг хос маҳрами ҳикояти.
Ўн тўққизинчи мақолат. Охират ила юзлашув баёнида.
Хорун-ар-Рашид ва сартарош ҳикояти.
Йигирманчи мақолат. Замондошларнинг беадаблиги баёнида.
Булбул ва лочин ҳикояти.
Китоб хотимаси.
Таржимани оққа кўчириб бўлдим.
Навоий ҳазратлари туғилган хайрли кун!
9 февраль, 2016 йил,
Сешанба, эрта тонг, соат 6:20
Аллоҳга шукур!
Жамол Камол

1 Шаҳна – бу ерда посбон маъносида

2 Хирад набзи – ақл томири

3 Тағайюр – ўзгариш, бир ҳолатдан иккинчи ҳолатга ўтиш.

4 Замон оятларини ўзгарт, юлдузлар суратига барҳам бер.

5 Курсийи шашгўша – олти қиррали курси, ер. Минбари нўҳпоя – тўққиз устунли осмон.

6 Бедият – хун баҳосиз.

7 Ҳалқабагўш – итоаткор.

8 “Аллоҳни тарк айлаган тилсиз қолур”.

9 Гўши жаҳон – жаҳоннинг қулоғи.

10 Башир, Мубашшир – хабар берувчи, хушхабарчи.

11 Сабуксайр – эпчил, чаққон.

12 Ғошиядор – сайис, отбоқар.

13 Сисанбар – наъногулга ўхшаш хушбўй гиёҳ.

14 Бози капутарнамой – капутарга ўхшаш лочин.

15 Монда – ноз-неъмат тўла дастурхон.

16 Араз – нарсанинг зоҳирий аломати, масалан, матоҳнинг ранги.

17 Дуржи танг – қутича, бу ерда оғиз маъносида.

18 Сими дият – кумушга тўланган хун баҳоси.

19 Алам – бу ерда бийроқ маъносида

20 Хутабо – хатиблар. Мазмуни: хатиблар тек ўтирсин, туриб, хутба ўқишга уринмасин.

21Забонбата тилcиз, гунг

22 Даcтраcи пойкушой қўлловчи, мададкор

23 Умид чашмаcи Хизр, Иcкандардек қудратли шоҳ, Мажаcтийни шарҳ айлаган билимдонлар билимдони

24 Мамлакатнинг ҳимоячиcи, cултонларнинг пушту паноҳи

25 Шуққа байроқ учига тақиладиган матоҳ

26 Жара – қўнғироқ

27 Cабу – кўза

28 Румда зарб этилган

29 Шева – ҳунар, бу ерда шеър cанъати маъноcида

30 Баҳри фузун – катта денгиз.

31 Алам – бу ерда байроқ маъносида.

32 Сарафканда – боши кесик.

33 “У кофирлардан эди”.

34 Даф – дойра.

35 Таборанда – ўлик, жонсиз.

36 Аршравонлар – фаришталар.

37 Ёрийи ёрон – дўстлар кўмаги.

38 Субҳи нахустин – дастлабки субҳ.

39 Мақсура – чиллахона.

40 Нимрўз – Жанубий мамлакат маъносида.

41 Риёзатпазир – риёзатни хуш кўрувчи.

42 Ройиз – ўргатувчи.

43 Алам байроқ

44 қоқум, санжоб – чангалзорда яшовчи мўйнали ҳайвонлар

45 Бежод – яшилранг тош

46 Дуррож – какликнинг бир тури. Тазарв - тустовуқ

47 Юсуфи зарринрасан – олтин арқонли Юсуф

48 Яди байзо – оқ қўл

49 Сарандоз - ёпинчиқ

50 Ёр ошиқнинг ёқасидан тутиб, этагини судраб, рақс этаркан, енгларидан гавҳар сочилар эди.

51 Ҳалқайи дар – эшик ҳалқаси.

52 Қавси қузаҳ – камалак.

53 Сабукпар – енгил қанотли.

54 “Аллоҳ одамни яратди”.

55 “Аллоҳ уни тупроқдан яратди”.

56 Сайраф - сарроф

57 Зиндон аҳлининг қувончи, руҳ аҳлига муҳтасиб ва соқий

58 Шўрида – шўрпешона, бадбахт

59 Хозини фирдавс – жаннат хазиначиси

60 Тиҳидаст – қўлида ҳеч вақоси йўқ.

61 Манн - ботмон

62 Тўша – йўл озуқаси.

63 Қавийпуштлик – қудратли таянч маъносида

64 Лўъбати зарних – қуёш

65 Сард – совуқ, бу ерда совуққон, босиқ маъносида.

66 Сомнинг ўғлини Симурғ олганиша ишорат.

67 Хор – бу ерда тикан маъносида.

68 Ғаюр – ғайратли, ҳамиятли. Дастина – билакузук.

69 Тахтайи мино – шиша тахта.

70 Кишим – бу ерда Худойим маъносида.

71 Мўр, малах – чумоли ва чигиртка.

72 Шиква – шикоят, гина.

73 Ҳунари дод – инсоф, адолат, ҳунари.

74 Бу ерда Кашаф деб аталувчи Саратон юлдузлар туркуми кўзда тутилмоқда.

75 Довари – адолатли, маҳкама.

76 Кофур – биринчи мисрада хушбўй модда-мушк, иккинчи мисрада оқ ранг, бўёқ маъносида келяпти.

77 Дари дунё – дунёнинг эшиги.

78 Ризқу насиба Аллоҳдан.

79 Занбур – ари. Гули сур – қизғиш гул.

80 Тавсан – тулпор

81 Қофиласолор – карвонбоши

82 Бутолиб – Абу Толиб, ҳазрати Пайғамбаримиз (с.а.в) амакилари

83 Ясор – молу давлат.

84 Мувосо – муроса.

85 Далла – бу ерда икки юзла, мунофиқ маъносида.

86 Далабозлик – найрангбозлик.

87 Хон - дастурхон

88 Дағали матбахий – ҳийлагар ошпаз

89 Аҳд – бу ерда замон маъносида

90 Навбар – янги мева.

91 Сиришк – кўз ёши.

92 Сўнг соат (қиёмат) зилзиласи даҳшатлидир (Қуръони карим).

93 Бори Масиҳо – Масиҳо юки.

94 Боз – лочин.

95 Шўра – бу ерда тупроқнинг шўри маъносида

96 Мўбад – зардуштийлар руҳонийси.

97 Куништ – яҳудийлар ибодатхонаси.

98 Қатрайи абрий – булут қатраси, ёмғир.

99 Симкушон – исрофгарлар, пулини ҳар ёққа сочувчилар.

100 Зарних – маргимушли гугурт.

101 Дому дад – ваҳший ҳайвонлар.

102 Боз – лочин.

103 Парри қумош – ипакдай майин қанот.

104 Авжгаро – баландга интилувчи.

105 Раиятшикан – халққа зулм қилувчи

106 Вузў - таҳорат

107 Айбшумор – айбларни санаб кўрсатувчи

108 Ҳанут – мурдага дафн олдидан сепиладиган атру уфор

109 Ҳақиқат аччиқ аммо барча унга муҳтож.

110 Чопук рақиб – эпчил, чаққон, рақиб.

111 Талқ – оловда куймайдиган тош.

112 Дабир – бу ерда котиб маъносида.

113 Шарор – учқун.

114 Нон бу ерда қуёш маъносида.

115 Мусоид – мувофиқ, ёрдамчи.

116 Дерпой – мустаҳкам, устувор.

117 Рўзгор – бу ерда замона маъносида.

118 Мўр – чумоли.

119 Савмиа – ибодатхона.

120 Сақар – бу ерда чуқур маъносида.

121 Лўъбати шангарф – алвон рангли қўғирчоқ.

122 Рафъи малак – малакдан устунлик.

123 Домодлигим – куёвлигим.

124 Байтнинг мазмуни: Улар олимларни кўрганда сирка ичгандек афтларини бужмайтиришади.

125 Низомий каби шаҳарда тутқин бўлиб қолма.

126 Эй котиб, Аллоҳ сабоҳингни ойдин этсин.

127 Бикри маоним – янги, топ-тоза, бокира маъноларим.

128 Милодий 1175 йил