Sharof Rashidov nomidagi Samaqand Davlat Universitetining O`zbekiston-Finlandiya peagogika instituti Aniq-tabiiy fanlar va jismoniy madaniyat fakulteti

1.4. 13-14 yoshli o‘spirinlarning harakat qobiliyatlarini testlash uslubiyati
Hozirgi vaqtda harakat qobiliyatlari normativlarini ishlab chiqarishda mualliflar fikricha kamchiliklardan xoli bo‘lmagan ikkita yondashuv qo‘llaniladi.O‘xshash ko‘rsatkichlarni aniqlash statistik algoritmva etalon nomini olganhisoblash usulidir deb hisoblashadi.
Ikkinchi yondashuv ommaboproq.Bu usul o‘spirin sportchilarni tayyorlashni boshqarish talablariga ko‘proq javob beradi.
Belgilangan hisoblash usuli o‘spirin sportchilar tayyorgarligini bosqichma –bosqich aniqlashda ijobiy sinovdan o‘tgan.Uning asosida qo‘lga kiritilgan me’yoriy ko‘rsatkichlar metrologik yaroqlidir [N.Ya.Nabatnikova 1974].
Hozirgi vaqtda ko‘pgina sport turlarida(mavsumiy turlardan tashqari) ikkilangan yillik makrosiklga o‘tilmoqda [Hartmann J, 1977].
Sho‘nga o‘xshash mikrosiklni o‘spirin sportchilarni tayyorlashda ham qo‘llasa bo‘ladi.O‘quv mashq jarayonini shunday tashkil etilganda bashoratlanadigan sport natijalariga va model tavsiflariga chiqishning yuqori foizini ta’minlaydi,bu o‘z navbatida sportchilarni tayyorlashda eng muhim mezonlardan biridir.[ 96;278-b].
Yana bir uslubiy muammo bu testlarni qo‘llash vaqti,ya’ni sport tayyorgarligi bosqichi bilan testlashni juftlashtirishdir.
Sportchi uch holatga ega:
1.Bosqichli (permanent) holat, bu holat uzoq vaqt-haftalab,oylab davom etadi.
2.Joriy holat- bu holat bir yoki bir necha mashg‘ulot ta’sirida o‘zgaradi va mashg‘ulotlar,yuklamalar qimmatini xarakterini belgilaydi.
3.Operativ holat-bu o‘zgaradigan, jismoniy mashqni bir marotaba bajarilganidan o‘zgaradi.
Uch xil holatni nazorat qilish vositalari bir-biridan ancha farq qiladi.
Nazoratni uch xil asosiy turlarini ajratamiz;bular quyidagilardir.

• 
  Sportchini tayyorlash bosqichlari va bosqichli nazorat-baholash.
  
• 
  Sportchi holatidagi kundalik (joriy) tebranishlarni aniqlash-joriy nazorat.
  
• 
  Operativ nazorat –sportchini hozirgi vaqtdagi holatini ekspress baholash
  
• 
  Bosqichli nazoratning asosiy maqsadi-bu sportchining tayyorgarlik darajasini aniqlash va shu asosda tayyorlanishni istiqbolli rejasini tuzish. Bosqichli nazorat sportchi holatidagi kundalik tebranishlarga bog‘liq bo‘lmagan testlar orqali amalga oshiriladi.
  

Bosqichli nazorat mashg‘ulot jarayonini boshida va oxirida natijalarni registratsiv qilishni ko‘zda tutadi. Bosqichli tayyorgarlik davomiyligi 2 haftadan 5 haftagachagacha mikrosikllardan(20-40 kun) bir yilgacha tebranadi.
Adabiy ma’lumotlarni tahlil qilish va umumlashtirish shuni ko‘rsatadiki o‘spirin sportchilarni tayyorgarligini permanent holatini nazorat qilish uslubiyatlari ishlab chiqarilganda ishlab chiqaruvchilari e’tibori to‘rtta asosiy masalalarga qaratilgan: