Shavkat Sharipov, Odil Qo‘ysinov, Qumrinisa Abdullayeva

Mustahkamlash uchun savollar va topshiriqlar
1. Duradgorlik buyumi nimalardan iborat?
2. Detal va uzel tushunchalarini ta’riflang.
3. Torets va yarim torets qanday hosil qilinadi?
Shakli silindrsimon, konussimon va fasonli, burchakli 
sathlar birikuvidan hosil bo‘lgan detallar
Konussimon yuzalarni ishlash silindrik yuzalarni ishlashdan 
keskichni surish yo‘nalishi bilan farq qiladi. Buning uchun stanok maxsus 
sozlanadi, ya’ni keskich markazlarning chizig‘iga parallel emas, balki 
ma’lum burchak ostida suriladi. Dastavval zagotovka silindr shakliga 
keltiriladi, keyin berilgan qiyalikda yo‘niladi. Qiyalik burchagining 
qiymati chizmada ko‘rsatilgan bo‘ladi. Chizmada ko‘rsatilmagan bo‘lsa, 
uni berilgan o‘lchamlarga ko‘ra quyidagi formula yordamida hisoblab 
topish mumkin:
tgα = D – d/2l,
bu yerda: D – konusning katta diametri; d – konusning kichik diametri; 
d
– konusning qiyalik burchagi; 2l – konusning balandligi.
Konussimon buyum uning o‘lchamlariga asosan turli keskichlar 
yordamida yo‘nib yasaladi. Yo‘nilgandan keyin buyum tekis, silliqroq 
bo‘lishi uchun jilvirlanadi.
Shakldor keskichlar bilan asosan uzun (200–350 mm) li shakldor 
yuzalar ishlanadi. Shakldor yuzalarni ishlash uchun maxsus andaza 
keskichlardan foydalaniladi. Bunda ishlanadigan yuzalar aniq chiqadi 
va andaza keskich shaklini oladi (13-rasm).

---

36
O‘quv ustaxonalarida shakldor yog‘och buyumlardan egov dastasi, 
to‘qmoq, bolalar stolchasi va stulchasining oyoqlari, televizor tagligining 
oyoqlari tayyorlanadi.
Shakldor yuzalarni ishlash uchun zagotovka oldin silindr shaklida 
ishlanib, keyin unda sferik, konussimon, silindrik va hokazo shakldor 
yuzalar hosil qilinadi (13-rasm).
Konussimon va shakldor yuzalarni yo‘nish,