Shavkat Sharipov, Odil Qo‘ysinov, Qumrinisa Abdullayeva

Qo‘rg‘oshin – plastikligi va quyish xossalari yuqori bo‘lgan ko‘ kim-
tir-kulrang yumshoq metalldir. Metall havodagi kislorod bilan reaksiyaga 
kirishganda sirtida qo‘rg‘oshin oksidi plyonkasi hosil bo‘lib, qo‘rg‘o-
shinning oksidlanishiga to‘sqinlik qiladi.
Rangli metall qotishmalaridan bronza, latun va dyuraluminiy eng 
ko‘p qo‘llanadi.
Bronza – misga qalay, aluminiy va boshqa elementlarni qo‘shishdan 
hosil bo‘lgan sarg‘ish-qizil qotishmadir. U g‘oyat mustahkamligi, 
yemirilishga chidamliligi bilan ajralib turadi. Bronzadan badiiy buyumlar 

---

52
quyiladi, sanitariya texnikasi armaturalari, quvurlar, ishqalanish sharoitida 
ishlaydigan detallar tayyorlanadi.
Latun – mis bilan ruxning sariq rangli qotishmasi. U juda qattiq, 
cho‘ziluvchan, yemirilishga chidamli bo‘ladi. Latun listlar, simlar, olti 
qirrali prokat ko‘rinishida ishlab chiqariladi va ko‘proq namgarchilik 
sharoitida ishlaydigan detallar tayyorlashda qo‘llanadi.
Dyuraluminiy – aluminiy bilan mis, rux, magniy va boshqa 
metallarning kumushsimon qotishmasi. U yemirilishga o‘ta chidam-
liligi bilan farqlanadi va ishlov berish uchun qulaydir. Dyuraluminiy 
aviasozlik, mashinasozlikda va yengil hamda mustahkam konstruk-
siyalarni talab qiladigan qurilishda keng qo‘llanadi.
Mustahkamlash uchun savollar va topshiriqlar
1. Rangli metallarga nimalar kiradi?
2. Aluminiy va uning qotishmalari haqida ma’lumot bering.
3. Qalay, rux, bronza, latun va dyuraluminiy haqida ma’lumot bering.
Amaliy laboratoriya ishi 
Rangli metall va ularning qotishmalari bilan tanishish.
Jihozlar
rangli metall namunalari. 
Ishni bajarish tartibi
 
1. Rangli metall va qotishmalari bo‘laklari hamda tashqi ko‘rinishlari 
bilan tanishib chiqing.
2. Har bir namunaning rangini va xossalarini aniqlang.
3. Rangli metallarning tarkibi va ko‘rinishi jihatidan farqli tomonlarini 
aniqlang.
4. Rangli metallarning mexanik xossalarini o‘rganing.