Sifat so‘z turkumi

SIFAT SO‘Z TURKUMI 

Otga bog'lanib, uning belgisini bildiradigan va qanday?, qanaqa?, so'roqlariga javob bo'ladigan so'zlar sifat deyiladi.
Masalan: chiroyli, baland, devoriy, kuzgi
Ma’lum belgi bir necha so'zlar orqali ifodalanishi ham mumkin. Masalan, katta, ulug', ulkan, buyuk, gigant; chiroyli, go'zal, xushro'y, bejirim
Bunday so'zlar muayyan bir umumiy ma’no asosida birlashsalar ham, lekin ular bir-biridan ma’lum farqlanishga ham ega. Bunday farqlanish ularning boshqa so'zlar bilan bog'lanishida, ma’lum uslubga xoslanishida aniq namoyon bo'ladi
Odam so'zi

• katta, buyuk, ulkan, ulug‘ sifatlarini qabul qila oladi

Odam so'zi

• gigant sifati bilan bog'lana olmaydi.
• Chunki u qurilishlarda binolarning shakl-belgisini ifodalashga xoslangan

Ulug‘, buyuk so'zlari shakl belgisidan tashqari xususiyat belgisini ham ifodalaydi. Bunday vaqtda ular bilan ma’nodosh bo'lib keladi. Ulkan, gigant so'zlarida esa bunday ma’no yo'qligi uchun ular bilan ma’nodoshlikni hosil qila olmaydi.

SIFATLARNING OTLASHISHI

Sifat bog'lanib kelgan ot ba’zan gapda tushib qoladi.
Bunday vaqtda uning ma’nosi ham sifatga yuklanadi.
Natijada sifat otlashib, egalik, kelishik, ko'plik qo'shimchalari bilan o'zgarish xususiyatiga ega bo'ladi va ot bajargan sintaktik vazifalarda keladi.
1.

• Yaxshidan (yaxshi kishidan) bog' qoladi, yomondan (yomon kishidan) - dog'.

2.

• Ilg'orlarga mukofotlar topshirildi.

3.

• Endi senlar o'qib oq-qorani taninglar.

4.

• Dono, aqllilar hech qachon yo'ldan adashmaydi

5.

• Yoshroqlari olovga yaqinroq, keksalari esa olovdan uzoqroq o'tirar edi.

6.

• Yomon bilan yo'ldosh bo'lsang, Yomondan burun o'lasan. Yaxshi bilan sirdosh bo'lsang, Yaxshilik bilan unasan

7.

• Baxilning qo'lida oy bo‘lsa, olamni yoritmas.

8.

• Kattaga katta bo'l, kichikka kichik.

9.

• Hunarli o'lmas, hunarsiz kun ko'rmas.

EGA:

• Dono, aqllilar hech qachon yo'ldan adashmaydi.
• Yoshroqlari olovga yaqinroq, keksalari esa olovdan uzoqroq o'tirar edi.
• Dono - durdan a’lo.
• Hunarli o'lmas, hunarsiz kun ko'rmas.
• Aqlsiz do'stga kular, Aqlli do'stini suyar.
• Baxil boyga borguncha, Karamli tog‘ga borar.
• G'oliblar majlis to'ridan joy olishdi.
• Ko'cha bo‘m-bo‘sh, bolalar tugul, kattalar ham yo‘q edi.