Sinfdan tashqari ishlar

«Kim ko`p yozadi» o`yini
O`yin tartibi: o`quvchilar oldida faqat qog`oz va qalam bo`lishi kerak.
O`yinni kimyoviy elementlar, metallar, metallmaslar, oddiy va murakkab
moddalar, «Oksidlar», «Asoslar», «Kislotalar», «Tuzlar» mavzusi bo`yicha
o`tkazish, ayniqsa yaxshi natija beradi. Bu o`yin uchun ma`lum vaqt belgilanadi.
Masalan, «Kislotalar» mavzusi e`lon qilinadi deylik, o`quvchilar esa belgilangan
vaqt ichida o`zlari bilgan barcha kislotalarni nomini yoki formulasini yozib
chiqadilar. Yozilgan har bir kislota uchun bir ball beriladi. O`yinda eng ko`p ball
to`plagan o`quvchi g`olib hisoblanadi.

Mavzu : 8-sinfda qo`llaniladigan sinfdan tashqari ishlar

Reja:
1. Sinfdan tashqari ishlarni tashkil etish
2. 8- sinfda qo'llaniladigan sinfdan tashqari ishlar
3. 8- sinfda kimyo fanidan to'garak
Sinfdan tashqari ishlarni tashkil etish kimyodan «sinfdan tashqari ish» deyilganda o'quvchilarning darsdan tashqari vaqtda tashkil qilingan, dastur bilan bog'liq bo'lgan material asosida ixtiyoriylik tamoyiliga asoslangan mashg'ulotlar tushuniladi. Sinfdan tashqari ishlar o'quvchilarning kimyo bilimlarini chuqurlashtirsh va kengaytirish, murakkab misol va masalalarni yechishni mashq qilish, kimyoning hayot bilan bog'liq bo'lgan tomonlarini ochadigan va dasturga kirmagan ba'zi savollar bilan tanishtirishni maqsad qilib oladi. Sinfdan tashqri ishlarning mаqsаdi: Sinfdan tashqari mashg’ulotlar o’quv jarayonini mustahkamlash va o’quvchilarni fanlarga qiziqishini shakllantirish, darslarda faollashtirish, ma’naviy tarbiya berish, tasavvur va tafakkurni rivojlantirishga, shuningdek, sinfdan tashqari ishlarning mazmun va mohiyati teran va boy mazmunga ega bo’lib samarali bilim salohiyatiga ega bo’lish kasb hunarga qiziqtirishga ham xizmat qiladi. Sinfdan tashqri ishlarning vazifalari : bolalarda ijodkorlik tuyg’ularini rivojlantirish, biri bilan samimiy yaxshi munosabatda bo’lish , birini hurmat qilishga o’rgatish; bolalarda ijodiy faoliyatning turli qirralariga jalb etish; . sinfdan tashqari ishlar uchun ijodkorllik va muqobil shart sharoitlardan foydalanishga yo’naltirish; bolalarni bilim va ko’nikmalarini tizimini aniqlash; ta’lim – tarbiya jarayonida fanlardan o’zlashtirishi qiyintchilikka duch kelgan o’quvchilar bilan korretsion ishlar olib borish. bоshlаng'ich sinflаrdа informatika elеmеntlаrigа оid dаstlаbki ko'nikmаlаrni shаkllаntirishgа qаrаtilgаn pеdаgоgik dаs-turiy mаjmuаsini tayorlash. bilim vа vоsitаlаr
Sinfdan tashqari ishlar orqali quyidagilar amalga oshiriladi:
-bilimlarni va amaliy ko'nikmalarni chuqurlashtirish hamda kengaytirish;
-o'quvchilarning mantiqiy tafakkurlarini, topqirliklarini, kimyo ziyrakliklarini rivojlantirish;
-kimyoga qiziqishlarini orttirish, qobiliyatli va layoqatli bolalarni topish, talabchanlik, irodani tarbiyalash, mehnatga muhabbat, mustaqillik, uyushqoqlik va insoniylikni tarbiyalash.

Kimyo to'garak kimyodan tizimli sinfdan tashqari ishning eng ko'p tarqalganidan biri. Uning asosiy vazifasi kimyoga alohida qiziqish ko'rsatgan o'quvchilar bilan bajariladigan chuqurlashtirilgan ish. Kimyo to'garagini o'tkazish uchun oldindan uning ish rejasini tuzish kerak. Namuna uchun ikkinchi yarim yillikda 8 sinfda o'tkazilgan ba'zi to'garak mashg'ulotlarining taxminiy rejalarini keltiramiz:

1. Rebuslarni o'ylab topish. 1 -mashg'ulot.

2. Qo'shishga oid qiziqarli masalalar.
3. Elementlar nomini bilishni tekshirishga oid mashqlar.
4. Topqirlikni talab qiladigan masalalar.
5. Hazil masala.
6. Topishmoqlar.
7. Quvnoq sanoq (20 ichida) o'yini. 2 -mashg'ulot.
1. Rebuslarni o'ylab topish.
2. Topqirlikni talab qiluvchi she'riy masalalar.
3. Kimyoviy elementlarni belgilarini tahlil qilishga doir mashqlar.
4. Hazil masala.
5. "Sonni to'ldir" o'yini. 3 -mashg'ulot.
Dars tipidagi to'garak mashg'uloti.
Ekskursiya lotincha “Excursio” – “sayr etish” degan so’zdan olingan bo’lib, vistavka, korxona yoki tabiatning diqqatga sazovor joylariga kollektiv ravishda uyushtirilgan sayr ma’nosi tushuniladi.Maktablarda tashkil etiladigan ekskursiya esa sinf yoki o’quvchilar gruppasi bilan olib boriladigan ta’lim-tarbiyaning bir formasi bo’lib, “o’rganilayotgan buyum va hodisalarni joyiga borib, tabiiy holatida yoki sun’iy maxsus sharoitda bevosita idrok etishga – ekskursiya” deyiladi. Biologik ekskursiya jarayonida o’quvchilar biologik bilimlarning amalda qanday qo’llanilayotganligini bilib oladilar.Bunday ekskursiyalar o’quvchilarning kasb tanlashlarida ham ijobiy ta’sir ko’rsatadi Ekskursiya ob`ektini tanlash bo`yicha metodik ishlanma Kimyo korxonalari va boshqa ob`ektlarga ekskursiya uyushtirish o`quv jarayonining asosiy shakllaridan biri hisoblanadi; uni darsdan tashqari vaqtda yoki yozgi ta`til kunlari o`tkazish mumkin. Ekskursiya vaqtini avvaldan aniq belgilash nihoyatda qiyin masalalardan biri, bu bir qator vaziyatlarga bog`liq, ba`zida u shahar markazlariga chiqish bilan bog`liq bo`lsa, boshqa holatlarda hatto boshqa regionga borish bilan bog`liq bo`ladi. Ishlab chiqarish korxonalariga ekskursiyani darsdan ajralgan qo`shimcha tadbir sifatida qarash lozim emas. Sanoat sharoitida o`tkazilgan o`ziga xos ekskursiya darsi eng samarali o`quv-tarbiyaviy jarayon hisoblanadi. Aynan shu sababli o`quv dasturi tushuntirish xatida o`quv ekskursiyasini o`qitiladigan mavzularga mos soatlar hisobiga o`tkazilish zarurligi ta`kidlangan. Tajribada sinalishicha, kimyo o`qituvchisi bir o`quv yilida 1-2 ekskursiya o`tkazishni rejalashtirish maqsadga muvofiqdir. Bunda ekskursiya o`tkazish mumkin bo`lgan ob`ektni har doim ham rasional aniqlash qiyin. Shuni hisobga olib bir o`quv yilida VIII-IX sinflarda o`quv ekskursiyani (davomiyligi 2 soat) bir marta o`tkazish tavsiya qilinadi. Ishlab chiqarish korxonalarida o`tkazilishi rejalashtirilgan har bir ekskursiyani maksimal o`quv-tarbiyaviy samaradorlikni ta`minlashi kerak.Bu avvalo o`qituvchidan, shuningdek o`quvchilardan jiddiy tayyorgarlik ko`rishni talab qiladi. O`qituvchining ekskursiya o`tkazishga tayyorgarlik ko`rishi yillik ish rejani tuzish vaqtida ob`ekt tanlashdan boshlanadi. Dastur talablari va maktab atrofidagi kimyo korxonalarini hisobga olib o`quv ekskursiya ob`ektlarii taniladi. Bunda u har o`quvchi kimyoni o`qish davomiyligida nafaqat ishlab chiqarish korxonalari, balki boshqa kimyoviy bilimlarni egallashga zarur bo`lgan sohalar: qishloq xo`jaligi, sanitariya nazorat inspeksiyalari va boshqalarga borishiga harakat qiladi. Ekskursiya ob`ektini tanlash bo`yicha metodik ishlanma Kimyo korxonalari va boshqa ob`ektlarga ekskursiya uyushtirish o`quv jarayonining asosiy shakllaridan biri hisoblanadi; uni darsdan tashqari vaqtda yoki yozgi ta`til kunlari o`tkazish mumkin. Ekskursiya vaqtini avvaldan aniq belgilash nihoyatda qiyin masalalardan biri, bu bir qator vaziyatlarga bog`liq, ba`zida u shahar markazlariga chiqish bilan bog`liq bo`lsa, boshqa holatlarda hatto boshqa regionga borish bilan bog`liq bo`ladi. Ishlab chiqarish korxonalariga ekskursiyani darsdan ajralgan qo`shimcha tadbir sifatida qarash lozim emas. Sanoat sharoitida o`tkazilgan o`ziga xos ekskursiya darsi eng samarali o`quv-tarbiyaviy jarayon hisoblanadi. Aynan shu sababli o`quv dasturi tushuntirish xatida o`quv ekskursiyasini o`qitiladigan mavzularga mos soatlar hisobiga o`tkazilish zarurligi ta`kidlangan. Tajribada sinalishicha, kimyo o`qituvchisi bir o`quv yilida 1-2 ekskursiya o`tkazishni rejalashtirish maqsadga muvofiqdir. Bunda ekskursiya o`tkazish mumkin bo`lgan ob`ektni har doim ham rasional aniqlash qiyin. Shuni hisobga olib bir o`quv yilida VIII-IX sinflarda o`quv ekskursiyani (davomiyligi 2 soat) bir marta o`tkazish tavsiya qilinadi. Ishlab chiqarish korxonalarida o`tkazilishi rejalashtirilgan har bir ekskursiyani maksimal o`quv-tarbiyaviy samaradorlikni ta`minlashi kerak.Bu avvalo o`qituvchidan, shuningdek o`quvchilardan jiddiy tayyorgarlik ko`rishni talab qiladi. O`qituvchining ekskursiya o`tkazishga tayyorgarlik ko`rishi yillik ish rejani tuzish vaqtida ob`ekt tanlashdan boshlanadi. Dastur talablari va maktab atrofidagi kimyo korxonalarini hisobga olib o`quv ekskursiya ob`ektlarii taniladi. Bunda u har o`quvchi kimyoni o`qish davomiyligida nafaqat ishlab chiqarish korxonalari, balki boshqa kimyoviy bilimlarni egallashga zarur bo`lgan sohalar: qishloq xo`jaligi, sanitariya nazorat inspeksiyalari va boshqalarga borishiga harakat qiladi. Qishloq maktablari uchun xos bo`lgan kamchiliklardan biri uning yaqinida kimyodan ekskursiya o`tkazish uchun kimyoviy ishlab chiqarish korxonasining mavjud bo`lmasligidir. Bunday holatda o`quv ekskursiyalarini kimyoviy jarayonlar bilan bog`liq bo`lmagan nokimyoviy ob`ektlarda o`tkazish mumkin. SHunday ob`ektlar sifatida dorixonalar, to`qimachilik korxonalari, oziq-ovqat sanoati korxonalari va boshqa mahalliy ishlab chiqarish korxonalari xizmat qiladi. Agar bu ekskursiyalarda muhim ishlab chiqarishlarni o`rganish imkoniyati bo`lmasa, u holda o`quvchilar maktab kimyo kursida o`rganiladigan turli kimyoviy jarayonlarning amaliy qo`llanilishi haqida tasavvurlarga ega bo`lishadi. SHu bilan birga esda tutish lozimki, ko`pgina ishlab chiqarish korxonalarida o`rta ta`lim maktabi o`quvchilari tushunishi qiyin bo`lgan murakkab kimyoviy reaksiyalar bordigan o`quv ekskursiyasi uchun ob`ektlar maqbul hisoblanmaydi. Maktab o`quv ekskursiyalari uchun korxona tanlashda o`qituvchi quyidagi tamoiyillarga rioya qilishi lozim: ekskursiya mazmuni dasturga mos bo`lishi; ekskursiya o`quvchilarning yosh xususiyatlariga mos bo`lishi, ya`ni ular tushuna oladigan bo`lishi; ekskursiya o`tkazilayotgan korxona xalq xo`jaligida ahamiyatga ega bo`lishi; texnik va texnologik jihozlanganlik va zamon talabiga javob berishi; ishlab chiqarish xavfsizligi. YUqoridagilarning barchasi kimyodan har safar o`quv ekskursiyani tashkillash politexnik tavsifga va o`quvchilarning bilish faoliyatini oshirishga qaratilgan bo`lishligini hisobga olish zarurligidan dalolat beradi. Ekskursiyaga tayyorgarlikning tashkiliy masalalari Ekskursiya ishi aniq rejalashtirishni talab qiladi. Ekskursiya rejasi tuzilar ekan eng avvalo o`qituvchi ularning har birini o`tkazish vaqtini va ish rejadagi mavzularga mosligigi, sinf xonasida olingan nazariy bilimlarni ekskursiya davomida to`ldirilishiga e`tibor qaratishi lozim bo`ladi. Kimyo korxonalarida jarayonlar reaktor ichida boraganligi tufayli u erda borayotgan reaksiyalarni ko`z bilan kuzatish imkoniyati mavjud emas. Ishlab chiqarishni amaliy o`rganish ongli va etarli natija berishi uchun o`quvchilar muhim qurulmalarning tuzilishi va u erda boradigan jarayonlarning mohiyati haqida nazariy bilimlarga ega bo`lishi kerak. Kimyo korxonalarini maktabda o`rganish o`quvchilar ayni ishlab chiqarish korxonasi asoslarini tushunish uchun kerakli bilimlarni egallagandan so`ng, turli ko`rgazmali vositalardan foydalanilgan holda amalga oshirish samarali bo`ladi. Ekskursiya ob`ektini tanlash bo`yicha metodik ishlanma Kimyo korxonalari va boshqa ob`ektlarga ekskursiya uyushtirish o`quv jarayonining asosiy shakllaridan biri hisoblanadi; uni darsdan tashqari vaqtda yoki yozgi ta`til kunlari o`tkazish mumkin. Ekskursiya vaqtini avvaldan aniq belgilash nihoyatda qiyin masalalardan biri, bu bir qator vaziyatlarga bog`liq, ba`zida u shahar markazlariga chiqish bilan bog`liq bo`lsa, boshqa holatlarda hatto boshqa regionga borish bilan bog`liq bo`ladi. Ishlab chiqarish korxonalariga ekskursiyani darsdan ajralgan qo`shimcha tadbir sifatida qarash lozim emas. Sanoat sharoitida o`tkazilgan o`ziga xos ekskursiya darsi eng samarali o`quv-tarbiyaviy jarayon hisoblanadi. Aynan shu sababli o`quv dasturi tushuntirish xatida o`quv ekskursiyasini o`qitiladigan mavzularga mos soatlar hisobiga o`tkazilish zarurligi ta`kidlangan. Tajribada sinalishicha, kimyo o`qituvchisi bir o`quv yilida 1-2 ekskursiya o`tkazishni rejalashtirish maqsadga muvofiqdir. Bunda ekskursiya o`tkazish mumkin bo`lgan ob`ektni har doim ham rasional aniqlash qiyin. Shuni hisobga olib bir o`quv yilida VIII-IX sinflarda o`quv ekskursiyani (davomiyligi 2 soat) bir marta o`tkazish tavsiya qilinadi. Ishlab chiqarish korxonalarida o`tkazilishi rejalashtirilgan har bir ekskursiyani maksimal o`quv-tarbiyaviy samaradorlikni ta`minlashi kerak.Bu avvalo o`qituvchidan, shuningdek o`quvchilardan jiddiy tayyorgarlik ko`rishni talab qiladi. O`qituvchining ekskursiya o`tkazishga tayyorgarlik ko`rishi yillik ish rejani tuzish vaqtida ob`ekt tanlashdan boshlanadi. Dastur talablari va maktab atrofidagi kimyo korxonalarini hisobga olib o`quv ekskursiya ob`ektlarii taniladi. Bunda u har o`quvchi kimyoni o`qish davomiyligida nafaqat ishlab chiqarish korxonalari, balki boshqa kimyoviy bilimlarni egallashga zarur bo`lgan sohalar: qishloq xo`jaligi, sanitariya nazorat inspeksiyalari va boshqalarga borishiga harakat qiladi. Qishloq maktablari uchun xos bo`lgan kamchiliklardan biri uning yaqinida kimyodan ekskursiya o`tkazish uchun kimyoviy ishlab chiqarish korxonasining mavjud bo`lmasligidir. Bunday holatda o`quv ekskursiyalarini kimyoviy jarayonlar bilan bog`liq bo`lmagan nokimyoviy ob`ektlarda o`tkazish mumkin. SHunday ob`ektlar sifatida dorixonalar, to`qimachilik korxonalari, oziq-ovqat sanoati korxonalari va boshqa mahalliy ishlab chiqarish korxonalari xizmat qiladi. Agar bu ekskursiyalarda muhim ishlab chiqarishlarni o`rganish imkoniyati bo`lmasa, u holda o`quvchilar maktab kimyo kursida o`rganiladigan turli kimyoviy jarayonlarning amaliy qo`llanilishi haqida tasavvurlarga ega bo`lishadi. SHu bilan birga esda tutish lozimki, ko`pgina ishlab chiqarish korxonalarida o`rta ta`lim maktabi o`quvchilari tushunishi qiyin bo`lgan murakkab kimyoviy reaksiyalar bordigan o`quv ekskursiyasi uchun ob`ektlar maqbul hisoblanmaydi. Maktab o`quv ekskursiyalari uchun korxona tanlashda o`qituvchi quyidagi tamoiyillarga rioya qilishi lozim: ekskursiya mazmuni dasturga mos bo`lishi; ekskursiya o`quvchilarning yosh xususiyatlariga mos bo`lishi, ya`ni ular tushuna oladigan bo`lishi; ekskursiya o`tkazilayotgan korxona xalq xo`jaligida ahamiyatga ega bo`lishi; texnik va texnologik jihozlanganlik va zamon talabiga javob berishi; ishlab chiqarish xavfsizligi. YUqoridagilarning barchasi kimyodan har safar o`quv ekskursiyani tashkillash politexnik tavsifga va o`quvchilarning bilish faoliyatini oshirishga qaratilgan bo`lishligini hisobga olish zarurligidan dalolat beradi. Ekskursiyaga tayyorgarlikning tashkiliy masalalari Ekskursiya ishi aniq rejalashtirishni talab qiladi. Ekskursiya rejasi tuzilar ekan eng avvalo o`qituvchi ularning har birini o`tkazish vaqtini va ish rejadagi mavzularga mosligigi, sinf xonasida olingan nazariy bilimlarni ekskursiya davomida to`ldirilishiga e`tibor qaratishi lozim bo`ladi. Kimyo korxonalarida jarayonlar reaktor ichida boraganligi tufayli u erda borayotgan reaksiyalarni ko`z bilan kuzatish imkoniyati mavjud emas. Ishlab chiqarishni amaliy o`rganish ongli va etarli natija berishi uchun o`quvchilar muhim qurulmalarning tuzilishi va u erda boradigan jarayonlarning mohiyati haqida nazariy bilimlarga ega bo`lishi kerak. Kimyo korxonalarini maktabda o`rganish o`quvchilar ayni ishlab chiqarish korxonasi asoslarini tushunish uchun kerakli bilimlarni egallagandan so`ng, turli ko`rgazmali vositalardan foydalanilgan holda amalga oshirish samarali bo`ladi.

Mavzu: 9-sinfda qo`llaniladigan sinfdan tashqari ishlar

Reja:
1. Sinfdan tashqari ishlarning mazmuni, shakl va metodlari.
2. Sinfdan tashaari o'qish
3. Kimyo kechalarini tashkil etish