Sipunkulidlar (Sipuncula) yer yuzida 150

Filogeniyasi. Eng muhim tuzilish belgilari ko’ra nemetinalar kiprikli chuvalchanglarga yaqin turadi. Kiprikli chuvalchanglar singari ular tana bo’shlig’I rivojlanmagan parenximatoz hayvonlarga kiradi. Nerv sistemasi asosiy elementlari, ko’zining tuzilishi, protonefrediy ayirish sistemesi, bir qancha turlarda tuxum xujayrasining spiral maydalanishi bilan kiprikli chuvalchanglarga o’xshaydi. Nemertinalar pilidiy lichinkasining tuzilishi ham, ko’p shoxli kiprikli chuvalchanglarning myullerov lichinkasiga o’xshaydi. Ana shu dalillarga asoslangan holda nemertinalarni kiprikli chuvalchanglardan kelib chiqqan deyish mumkin. Qon aylanish sistemasi va orqa ichakning rivojlanishi nemertinalar evolyutsiyasinining progressive yo’nalishda borganligini ko’rsatadi. Lekin xartumning paydo bo’lishi ularni tor doirada ixtisoslashganligini ko’rsatadi. Nemertinalar 2 ta kenja sinfga bo’linadi.

3. Qalqondorlar — koksidlar kenja turkumiga mansub tengqanotli soʻruvchi hasharotlar oilasi. Yer yuzida keng tarqalgan. 1300 ga yaqin turi maʼlum. Tanasining uz. 2 mm cha, mumli qalqon bilan qoplangan (nomi shundan). Q. keskin jinsiy dimorfizmga ega. Urgʻochilarining qanot va oyoqlari, odatda, moʻylovi, koʻzi ham boʻlmaydi. Erkagi urgʻochisidan kichik, oldingi juft qanoti bor. Ogʻiz apparati soddalashgan, moʻylovi va oyogʻi yaxshi rivojlangan. Urgʻochisi 20—170 tuxum qoʻyadi. Lichinka va katta yoshdagilari oʻsimlik shirasi bilan oziqlanadi. Q.ning olma vergulsimon qalqondori (Nergskjargpa i1ti.), kaliforniya qalqondori (01aas1ga§ryugi8 Regtsyuo8i8 Sapgz1ok), binafsharang kalqondor (RagMopa o1ea so1ua) turlari meva va sitrus daraxtlariga, choy butalariga hamda hosiliga katta zarar yetkazadi va karantin obʼyekti hisoblanadi. Koʻpchilik turlari ekinzor dalalar atrofidagi ihota mintaqalariga ekilgan daraxtlar va boshqalarni zararlaydi. Kurash choralari: qurigan va shikastlangan shox hamda novdalarni yoʻq qilish; bahorda daraxtlar kurtak chiqarguncha va quzda, baʼzi hollarda yozda insektitsidlar (karbofos, konifidor, donadin va boshqalar) bilan ishlov berish.