Sitologiya va
Download 4.9 Mb. Pdf ko'rish
|
9-sinf biologiya darslik kitob
|
turatsiya deyiladi. Natijada oqsil molekulasining shakli, biologik
xossalari va funksiyasi o‘zgaradi, erish xususiyati yo‘qoladi. De- naturatsiya yuqori harorat, nurlanish, og‘ir metallar, bir qator or- ganik moddalar, kuchli mineral kislotalar ta’sirida kuzatiladi. oqsil denatura tsiya hodisasi hammaga ma’lum chunki tuxum ichidagi tiniq suyuqlik qizdirilganda qattiq va tiniq bo‘lmagan holatga o‘tib qolishini hamma kuzatgan. Agar ta’sir etuvchi sharoit chetlatilsa http:eduportal.uz 70 HAYOTIY JARAYONLARNING KIMYOVIY ASOSLARI III BO‘LIM va oqsil uchun qulay sharoit yaratilsa, denaturatsiyaga uchra- gan oqsil tabiiy nativ holatini tiklashi mumkin. Bu hodisa renatu- ratsiya (nativ holatga qaytishi) deb ataladi. Lekin denaturatsiyaga uchragan tuxum oqsili renaturatsiyalanmaydi. Oddiy va murakkab oqsillar. hujayra tarkibidagi barcha oqsillar ikkita katta guruhga: oddiy va murakkab oqsillarga bo‘li- nadi. oddiy oqsillar faqat aminokislotalardan tashkil topgan bo‘la- di. oddiy oqsillar suvda yoki boshqa eritmalarda erish xususiyati- ga qarab bir-biridan farq qiladi. Toza distillangan suvda eriydigan oqsillar albuminlar deb ataladi. Tuxum oqsili, bug‘doy va no‘xat oqsillari albuminlarga misol bo‘ladi. osh tuzining kuchsiz eritmasi- da eriydigan oqsillar globulinlar deyiladi. Qon tarkibidagi oqsillar va ko‘pchilik o‘simlik oqsillari globulinlarning vakillaridir. Tirik or- ganizmlarning hujayralarida yana spirtlarda, kuchsiz ishqoriy erit- malarda eriydigan oddiy oqsillar ham mavjud. murakkab oqsillar tarkibidagi boshqa oqsil bo‘lmagan birikma- larning xarakteriga qarab, nukleoprotein, xromoprotein, lipoprotein va boshqalarga bo‘linadi. Xromoproteinlar rangli oqsillar bo‘lib, tirik organizmlarda ko‘p tarqalgan. Qondagi gemoglobin oqsili xromopro- teinlarga kiradi, uning tarkibida temir atomi mavjud. Nukleoprotein- lar oqsil va nuklein kislotalarning birikishidan hosil bo‘lgan murak- kab birikmalardir. ular barcha tirik organizmlarning tarkibida uchray- di va yadro hamda sitoplazmaning ajralmas qismi hisoblanadi. 1. oqsillarning muhim xossalari nima bilan bog‘liq? 2. oqsillar qanday shakllarda uchraydi? 3. oqsil denaturatsiyasi deb nimaga aytiladi? 1. Xromoprotein, lipoprotein va glikoproteinlar qaysi moddalardan tuzilganligini tushuntiring. 2. Quyidagi masalaning yechimini hisoblab toping. Faraz qilaylik, agar ribonukleaza fermenti tarkibida 124 aminokislota bo‘lsa, bu fermentning molekular massasi qanchaga teng ekanligini va peptid bog‘lar nechta bo‘lishini hisoblab toping. http:eduportal.uz |
