Sitologiya va

Fotosintezning qorong‘ulik bosqichi. Fotosintezning keyin-
gi reaksiyalari uglevodlar hosil bo‘lishi bilan bog‘liq: 
6Co
2
+
24h
→
C
6
h
12
o
6 
+ 6
h
2
o. 
Bu jarayon yorug‘da ham, qorong‘uda ham amalga oshgan-
ligi uchun uni qorong‘ulik bosqichi deyiladi. Fotosintezning 
qorong‘ulik bosqichi ketma-ket keladigan bir qancha reaksiyalar 
yig‘indisidan iborat. Bu reaksiyalar natijasida Co
2 
va atomar 
vodoroddan uglevodlar hosil bo‘ladi. Fotosintezning qorong‘ulik 
reaksiyalari uchun xloroplastga dastlabki moddalar va energiya 
to‘xtovsiz kelib turadi. uglerod (IV)-oksid barg hujayralariga at-
mosfera havosidan o‘tib turadi, vodorod atomi esa suvning foto-
http:eduportal.uz

---

86
MoDDALAR ALMAShINuVI – MeTABoLIZM
IV Bo‘LIM
lizi natijasida hosil bo‘ladi. Fotosintezning yorug‘lik bosqichida 
sintezlanadigan ATF uglevodlar sintezi uchun energiya manbai 
bo‘lib hizmat qiladi. Ana shu moddalar ta’sirida xloroplastda ug-
levodlar sintezi amalga oshadi. 
Shunday qilib, fotosintez natijasida yorug‘lik energiyasi organik 
birikmalar tarkibidagi kimyoviy bog‘lar energiyasiga aylanadi.
Fotosintezning ahamiyati. Fotosintez organik birikmalar va 
kislorodni yetkazib beradigan birdan-bir manbadir. Fotosintezning 
umumiy mahsuldorligi nihoyatda yuqori bo‘lib, Yer yuzidagi o‘sim-
liklar har yili juda ko‘p uglerodni o‘zlashtiradi. Natijada har yili 
bir necha milliard tonna organik moddalar sintezlanadi. o‘simlik-
larning yashil barglari ularga tushadigan quyosh energiyasining 
1 foizini fotosintez uchun sarflaydi. Fotosintezning mahsuldorligi 
barg larning 1 m
2
maydoniga soatiga taxminan 1 g organik mod-
dani tashkil etadi. 1 m
2
barg yozda bir kecha-kunduzda taxminan 
Yorug‘lik bosqichi
Qorong‘ulik bos-
qichi
23­ rasm.
III. uglevod sintezi
I. Yorug‘lik ta’sirida suvning 
parchalanishi (fotoliz)
Yorug‘lik
uglerod
sikli
II. ATF sintezi