Sobirjon raxmetov собиржан рахметов dastgohli rangtasvirda kompozitsiya asoslari

K a rtin a d a f o jia v iy holat
K o'pfigurali kom pozitsiyani ishlashga kirishgan 
rassom o'zining fikriy qarashlari va ishlash jarayoni- 
dagi x a tti-h a rak a tla ri bilan uni ochib berishi lozim.
Biroq u birgina ho latn i tasvirlash im koniyatiga 
ega. Bu degani, rassom ning im koniyatlari yozuvchi 
yoki hikoyachi im koniyatlaridan birm uncha cheklan- 
gan degani emas. Rassom birgina voqeani tasvirlashi

---

bilan bir qanchasiga ishora qilish im koniyatiga ega. 
A .Ivanovning «Isoning xalqqa ko'rinishi» k artin asi­
da uzoq v a q t k u tilg an Iso payg'am barning xalqqa 
k o'rinishi daqiqalari tasvirlanishi bilan insoniyatning 
bu vaqtgacha va bundan keyingi taq d iri tushunchasi 
berilgan.
Rassom b o ‘lajak kartinasi haqida o 'y lar ekan, 
qaysi bir lahzani olishi kerakligini aniq belgilashi 
lozim. U ning h a ra k a t davom ida yuksalib borishi 
muhim.
Surikovning «Boyar ayol Morozova» kartinasida 
kulm inatsion n u q ta tanlangan: bo'ysunm as boyar ayol 
m arkazni ta rk etm oqda, uning ta ra f dor lari boyar ayol 
oldidagi burchlarini oxirgi m arta izhor etish uchun 
yig'ilishgan va unga xalq ishonchining himoyachisi 
sifatida sajda qilishm oqda. Bu boyar ayol hayotining 
eng muhim davridan biri, xuddi shuningdek, tarix n in g
ham eng m uhim sanasi lahzalaridir. Bu daqiqaga 
kurashning barcha iplari bog'langan. O dam lar mus- 
tahkam devor singari tu rib d ilar, tarix iy fojianing 
halqasi nishonga olingan.
A .P .R y ab u sh k in n in g «M oskva k o'chasi» k a rti­
nasida m utlaqo boshqa vazifa q o 'y ilg an . Rassom 
X V II asr M oskvadagi osuda kunda ro ‘y berayotgan 
ko'cha hayotini ifodalashga qaror qilgan. K artinada 
diqqatni to rtad ig an deyarli hech qanday voqea sodir 
b o 'layotgani y o ‘q. B irgina q o 'lid a sham k o 'tarib , 
qiz tom on borayotgan yigitning nigohlari diqqatni 
to rtish i m um kin. K o'cha koleydoskopga o'xshaydi: 
y o 'lo v ch ilar, m iltiragan bo'y o q d o g ‘lari, bir so‘z 
bilan aytganda, kom pozitsiya tasodifiy va b etartib - 
lik h o la tig a m o slash tirilg a n . B u larn in g barchasi 
R yabushkin tom onidan davr nafasini berish uchun 
o ‘ylab topilgan.
Shakl va b o ‘yoqlar tili bilan ifodalangan k o ‘p- 
gina k a rtin ala rd a o'xshash ziddiyatlar yotadi: Remb- 
randtning «Adashgan o ‘g ‘il», D elakruaning «Ozod-
16
-------------------------------------------------------------------------------------------

---

lik uchun kurash», Rubensning «Persey va A ndro­
meda» singarilar shular jum lasidandir.
B ir-b irig a zid ran g la r (h o la tla r ham b o 'lish i 
m um kin) k artin ad a muhim rol o'ynaydi. R angtasvir 
shakllari, ritm lari va b o 'y o q lard a ziddiyatlilikning 
q o ila n ilis h i k artin a boqiyligiga kafolat bera oladi.