Sobitjon Inog’omov farmasevtik qurilmalarida

 
Mustaqil tayyorlanish uchun savollar 
1. Spektrofotometrlarni ishlash prinsiplari to‘g‘risida gapirib bering? 
2. Spektrofotometrlarni turlari va tiplari haqida gapirib bering? 

---

90
3. Spektral ajratish qobiliyati, spektral diapazon kabi tushunchalarni
tushuntirib bering? 
4. Spektrofotometrlarni qo‘llanishsh soxalari?
5. Eritmaning nur o‘tkazish koeffitsienti deb nimaga aytiladi? 
6. Eritmaning optik zichligi deb nimaga aytiladi? 
 
 
 
 

---

91
6-LABORATORIYA ISHI 
 
 
KONDUKTOMETRLARNI QIYOSLASH
 
Ishdan maqsad: Konduktometrlarni ishlash prinsiplari va qurilmalar 
yordamida o‘lchash usullarini o‘rganish. Qiyoslash uslubi bilan tanishish.
Vazifa:Uslubiyatga muvofiq holda konduktometrni qiyoslash va qilingan 
laboratoriya ishi haqida xulosa yozish. 
Asbob va uskunalar: Mark 601 portativ konduktometri. Turli 
moddalarning har xil konsentratsiyadagi eritmalari. “Mark 601” portativ 
konduktometri 
eritmalarning 
elektr 
o‘tkazuvchanligi 
o‘lchashda 
farmatsevtikada, oziq-ovqat sanoatida, biotexnologiyada va kimyo sanoatida 
keng miqyosda qo‘llaniladi. 
Nazariy qism 
Konduktometr — elektrolitlarning elektr o‘tuvchanligini o‘lchash uchun
mo‘ljallangan o‘lchash asbobi hisoblanadi. (suvli va suvsiz eritmalar, kolloid 
sistemalar, eritmalar, kattiq maxsulotlar va h.k.) (6.1-rasm). 
Konduktometrik taxlil elektrodlararo kengliklarda muhitning maxsulot yoki 
moddalarning kimyoviy konsentratsiyalaridagi o‘zgarishlariga asoslangan, u 
odatda muvozanat qiymatiga yaqin bo‘lgan edektrodni potensialiga bog‘liq emas. 
Konduktometriya doimiy va o‘zgaruvchan (past va yuqori chastotadagi) toklarni 
qo‘llash bilan taxlilni to‘g‘ridan-to‘g‘ri usullarini (masalan, tuz miqdorini 
o‘lchashlarda foydalaniladigan) va bilvosita usullar (masalan, gazga oid taxlillar),
shuningdek xronokonduktometriyani, quyi chastotali va yuqori chastotali titrlashni 
o‘z ichiga oladi.
Konduktometrni ishlash prinsipi suvni elektr o‘tkazuvchanligini (asbobni
elektrodlari yaratgan doimiy elektr maydonidagi tok kuchi) suvda eritilgan tuzlarga 
to‘g‘ridan-to‘g‘ri bog‘liqliklariga asoslangan. Tuzlar, kislotalar, asoslarni 
eritmalaridagi modda konsentratsiyasini aniqlash, ba’zi bir sanoat eritmalarini 
tarkibini nazorat qilishda keng miqyosda qo‘llaniladi.

---

92
Konduktometr o‘zida kichik o‘lchamlardagi mikroprotsessorli asbobni 
mujassam etadi va solishtirma elektr o‘tkazuvchanlikni o‘lchash uchun 
mo‘ljallangan. Solishtirma elektr o‘tkazuvchanlikni nazorat qilish qulay bo‘lishi 
uchun konduktometrda solishtirma elektr o‘tkazuvchanlikni absolyut
qiymatlarini 25
o
S da solishtirma elektr o‘tkazuvchanlikga keltiruvchi haroratga
xos kompensator bo‘ladi. Konduktometrda haroratga xos kompensatorni o‘chirish 
bilan erishiladigan, solishtirma elektr o‘tkazuvchanlikni absolyut qiymatini 
o‘lchash rejimi nazarda tutilgan. 
Konduktometr quyidagilarda qo‘llaniladi: 
- distillangan suvni sifatini baholashda; 
- tuproq sho‘rlanishini baholashda; 
- konduktometrik titrlashda va hokazolar. 
Ixchamlashtirilgan 
konduktometr –ko‘chirilib 
yuriladigan 
asbob, 
laboratoriya, ishlab chiqarishda yoki dala sharoitlarida maxsulotni elektr 
o‘tkazuvchanligini konsentratsiyaga bog‘liqligini tezlikda nazorat qilishga 
mo‘ljallangan.
Laboratoriya konduktometri –ilmiy laboratiriyada mahsulotni tadqiq etish uchun 
6.1-rasm. Ko‘chirilib yuriladigan
konduktometrlar 

---

93
va ishlab-chiqarish laboratoriyalarida texnologik jarayonlarni davriy nazorat qilish 
uchun stol ustiga mo‘ljallangan o‘lchash asbobi hisoblanadi (6.2 va 6.3-rasmlar).
6.2-rasm.Laboratoriya konduktometri 
Conductivity Meter 703 
6.3-rasm.Laboratoriya konduktometr 
Mettler Toledo S30