Солиқ юкини истеъмолчи ва ишлаб чиқарувчи

Agar tuz narxi 20% ga oshsa, oila tuzni ovqatga kamroq soladi deyish noto‘g‘ri bo‘ladi, chunki ovqatni tuzini kam qilib yeb bo‘lmaydi.
Saylangan tarzda istemol etiladigan tovarlarga talab ancha elastik bo‘ladi.
Chunki narxning o‘zgarishiga javoban ularga talab sezilarli o‘zgaradi.
Masalan, neksiyani narxi 20% arzonlashsa unga talab 30% oshishi mumkin.
Ikkinchi omil. Bozorda o‘rinbosar tovarlarning mavjudligi.
Masalan sariyog‘ narxi oshsa, margaringa talabni oshiradi.Agar tovarning o‘rinbosari bo‘lmasa, narxning o‘zgarishi uning o‘ziga bo‘lgan talabni elastik qiladi.
Uchinchi omil. Bozorning tavsifi.
Agar bozor tor bo‘lsa, narx o‘zgarishi o‘ yerdagi muayyan tovarlarga bo‘lgan talabni elastik qiladi.
Bordi-yu bozor kengroq bo‘lsa substit - o‘rinbosar tovarlarni topish mumkin. Bu yerda narxning o‘zgarishi talabni boshqa tovarga ko‘chiradi.
To‘rtinchi omil – bu talabning qanday vaqt oralig‘ida o‘zgarishi.
Agar qisqa vaqtni olsak bunda talabning narxga bog‘liq elastikligi sezilmaydi.Uzoq davrda o‘ yaqqol bilinadi.
Masalan kvartira va kommunal xizmatlar haqi oshsa, dastlab ularga talab o‘zgarmay turadi,so‘ngra u elastik bo‘ladi.
Chunki ko‘p xonali kvartirani narxi pasayib, ikki yoki bir xonali kvartirani narxi oshadi.
Talabning elastiklik darajasini uning koyeffitsenti ifoda etadi.
Talabning narxga bog‘liq elastiklik koyeffitsenti – bu talab hajmi o‘zgarishining narxning o‘zgarishiga bo‘lgan nisbatidir.
Bu o‘zgarishlar avval foizlarda ifodalanib, so‘ngra nisbatlanadi.Buni quydagicha ifodalash mumkin:
Ek=Tb% / R%
Bunda ek- elastiklik koyeffitsenti,
Tb- talabning foiz hisobida o‘zgarishi,
R%- narxning foiz hisobida o‘zgarishi.
Buni bir misolda ko‘rib chiqamiz. Aytaylik, bir shisha fanta narxi 100 so‘mdan 120 so‘mga yetdi.
Bunga javoban fanta xaridi 12 shishadan 9 shishaga tushib qoldi, demak narx 20 % oshdi.(120-100/100*100=20%)