Statistikasi

{ \ - d y
{ \ - J t m y
bu yerdan 
d= 1-(1+ —
m
Misol. 20000 so'mlik qiymat biian obligatsiya 5% nominal stavkada 
5 yilga chiqarilgan. Stavkalami kapitallashtirish 1 yilda va har kvartalda 
amalga oshirilsa, shulardan qaysi bin samarali stavka bo'ladi?
Bir yil uchun hisoblanmasa ham bo'ladi. Chunk! u ma’Ium, 
ya'ni 5%. Demak, i^=0,05.
Yarim yil uchun:
I ^ + 
-1 = 0,0506 yoki 5,06%
tn 
^
Kvartal uchun:
/■ = <1 + — 
= ( 1 + ^ y -1 = 0,0509 
yoki 
5,09%
tn 
^
35

---

Olingan natijalardan ko'rinib turibdiki, kredit beruvchi uchun 
eng samarali stavka 5,09% (kvartallik), kredit oluvchi uchun esa — 
5,0% (bir yillik). Yanada tushunarli bo'lishi uchun oshgan qiymatni 
hisoblab ko'raylik:
Bir yil uchun;
Sj , = 20(I+ 0,0Sy = 2 0 (1 ,0 5 / = 20 * 1,2763 = 25,526mln. so'm.
S., - 20 
+ 
20 (l,025)"> = 20 » 1,280085 = 25,602
mill, so'ni.
5 j - 20 6
/ +
^
= 20 (l,025/<^ = 20 * 1,297865 = 25,957 
min. so ‘m.
Demak, oldingi chiqarilgan xulosa to ‘g‘ri.
Foiz stavkalarini moslashtirish (korrektirovkalash)
Moliyaviy foizlar dogma emas. Uiar sharoitga moslashtirilishi 
kerak, Foiz stavkalariga aloqa shartining o‘zgarishi, imtiyoz berili- 
shi, yuqori darajada jarim a foizlarining belgilanishi hamda tovarlar 
bahosining o'zgarishi, valuta kurslari va pulning qadrsizlanishi va h.k. 
hisobidan o'zgartirish kiritilishi mumkin.
Baho 0‘zgarishini hisobga olish uchun baho indeksini (Ip), 
so'mning xarid qobiliyati o'zgarishini hisobga olish uchun esa in- 
flatsiya indeksini (/r) hisoblash kerak. Ular ma’lum bo'lgandan ke- 
yin o‘zgarishni hisobga olgan hoida oshgan qiymatni hisoblash mumkin:
Ssk = P [ ! + { l + 0 ; / /
So‘mning xarid qobiiiyatini hisobga olgan hoida S  quyidagiga 
teng boMadi;
5 = P [ )+(! + /) I /
bu yerda: 
inflatsiya indeksi; (/, = l//p .
Ma’lumki, faqat tovarlar bahosi o'zgarmasdan valuta kurslari ham 
o'zgarib turadi. Shu munosabat bilan foiz stavkalarini faqat bahoning 
o‘zgarishi emas, valuta o‘zgarishini hisobga olgan hoida moslashtirish 
(korrektirovkalash) kerak. Bu quyidagi formula bilan amalga oshiriladi;
/ , = I *d + I *d
bu yerda: a — aylanmaning so'mdagi hissasi; d^ — aylanma- 
ning valutadagi hissasi.
36

---

Shunday moslashtirish inflatsiya mukofotini hisobga olgan holda 
ham amalga oshiriladi. Inflatsiya mukofoti indeksi inflatsiya indeksi va 
daromadlilik indeksining ko‘paytniasiga teng.
Moliyaviy amaiiyotda (bankJarda) inflatsiya natjjasida yo'qotilgan 
summani qoplashda foizlar stavkasini indeksatsiya qilishning sod- 
dalashtirilgan usulidan fbydalaniladi:
It = i A t
bu yerda:i/-ir —indeks moduli, aniqrogh, ( f - l )  yoki (I^^^-I). 
Ushbu holatda 
moduli o ‘rniga bahoning oddiy o'zgarish indeksi 
ishlatiladi, ya’ni 
- 1.