Stoletov tajribalari. Fotoeffekt

4.Milliken tajribasi: 1916 yilda o’tkazilgan Milliken tajribalari Eynshteynning 
nazariy 
formulasini 
ajoyib 
ravishda 
eksperimental 
tasdiqladi. Bu yerda ishlatiluvchi katod 
K
sferik qoplama – 
anod 
A
ning markaziga o’rnatilgan uncha katta bo’lmagan 
shar shaklida edi (15.6-rasm). Bunday konfiguratsiyada 
katoddan ajralgan deyarli barcha elektronlar, tezlashtiruvchi 
potensiallar farqi mavjud bo’lmaganida ham, anodga yetib 
boradi. Bundan tashqari bunday fotoelementning V  bilan 

o’rtasida qat’iy chiziqli bog’lanish bor ekanligini ko’rsatdi 
15.5-rasm. 
15.6-rasm. Milliken tajribasi 
sxemasi. 

---

(15.4-rasm). O’rganilgan bir necha metallar ( Na , Mg , Al , Cu ) uchun chizilgan to’g’ri 
chiziqlarning og’ish burchagini hisoblab, 
h  doimiyning qiymati aniqlangan edi. O’lchash 
natijasida topilgan o’rtacha qiymat 
h =6,6710
-34
J

s bo’lib, boshqa tur tajribalarda 
aniqlangan qiymatlar bilan bir xil bo’ldi. 
5.Lukirskiy-Prilijayev tajribasi: Keyinchalik bu usul P.I.Lukirskiy va 
S.S.Prilijayev tomonidan 1930 yilda yaxshilandi (15.7-rasm). Ular fotoeffektni tadqiq 
qilishda vakuumli sferik kondensator metodidan foydalanishdi. 11 sm radiusli B shisha 
shar (ichkarisidan kumushlangan) sferik kondensatorning tashqi qoplamasi hisoblanib, u 
anod vazifasini bajardi.
K katod esa radiusi 1,5 sm bo’lgan shar tadqiq qilinayotgan metall (nikel) dan 
tayyorlandi va simob lampasi bilan yoritildi. Fotoeffektni vujudga keltiruvchi simob 
lampasining liniyalari kvars prizmali monoxromator bilan ajratildi. Ushbu tajribalarda 
fototok kuchining V o’rtasida nisbatan qat’iy tushish bor ekanligi kuzatildi. 
C trubka kondensator ichidagi havoni vakuumli nasos yordamida so’rib olish uchun 
xizmat qildi. Katod bilan anod orasidagi kuchlanish V potensiometr yordamida boshqarib 
turildi. K katod ye kvadrant elektrometrga ulandi. Fototokning kuchi elektrometrda 1,5—
2 minut vaqt ichida to’plangan zaryadning qiymati bo’yicha o’lchandi. Bu tokning 
o’rtacha qiymati anchagina katta aniqlikda 10-13 A ni tashkil qildi. k
1
kalit elektrometrni 
yerga ulab, undan zaryadni yo’qotish uchun xizmat qildi. P.I.Lukirskiy va S.S.Prilejayev 
tajribasida fotoelektronlar maksimal kinetik energiyasining tushuvchi yorug’lik 
chastotasiga chiziqli bog’liq ekanligi eksperimental tasdiqlandi va bu bog’lanish 
grafigining egilish burchagidan Plank doimiysi uchun h =6,65810
-34 
J

s qiymat olindi. 
Millikenning o’lchash natijalaridan foydalanib Eynshteyn formulasi yordamida 
chiqish ishini hisoblab topish mumkin. 
Chastotaning V =0 ga mos keladigan 
q


=
qiymatini, ya’ni Milliken to’g’ri chizig’ining 
abssissalar o’qi bilan kesishish nuqtasini 
topamiz: 
q
h
A

=
.