Sun’iy hujayrasi

Kerakli asbob va reaktivlar: Byuretkalar, tindirilgan 
vodoprovod suvi, Mor qisqichi, tok qaychi, temir shtativ, soat, tiqin 
parmasi. 
Ishni bajarish tartibi: Buning uchun avval kauchuk tiqinga 
o’simlik novdasi o’rnatiladi. So’ngra 25 ml hajmli byuretkaga suv 
to’lg’azib, og’zi novdali tiqin bilan berkitiladi. Byuretkaga solingan 
suvda havo pufakchalari bo’lmasligi shart, chunki suv tarkibida erigan 
gaz qolsa, tajribani o’tkazishga halaqit beradi. Vodoprovod suvini bir 
kun oldin chelakka qoyib tindirilsa, havosi chiqib ketadi. Keyin ana 
shu suvdan ishlatiladi. 
Byuretkalarga o’simlik novdasi joylangandan so’ng byuretka 
asta-sekin to’nkarilib shtativga o’rnatiladi. Byuretkadagi suv bug’lanib 
kamayishining oldini olish uchun uning ikkinchi uchiga kauchuk nay kiygizilib, mahkam berkitiladi. 
Tajribani boshlashdan oldin byuretkadagi suvning sathi qaysi nuqtaga to’g’ri kelishi belgilab olinadi. Suv 
kamayishi transpiratsiya prosessi borayotganligini ko’rsatadi. Transpiratsiya prosessi hamma 
o’simliklarda ham bir xil tezlikda boravermaydi. Shuning uchun 2-3 xil o’simlik olib, ularning 
transpiratsiya intensivligini aniqlash tavsiya etiladi. Bu tajribani geran, navro’zgul va boshqa o’simliklar 
ustida o’tkazish mumkin. 
11-rasm.Transpiratsiya 
tezligini hajmiy usulda 
aniqlash: a-o’simlik novdasi; 
б-byuretka; в-qisqich.
 

---

O’simliklar fiziologiyasi 
 
221 
Tekshirish vaqti tugagandan so’ng suvni bug’latishda ishtirok etgan barglar sathini aniqlash 
uchun novdaning uchida, o’rtasida va pastida joylashgan barglardan 3 tasi olinadi. Ularning o’rta 
qismidan barg yuzasining katta-kichikligiga ko’ra, 4-10 sm
2
hajmda bo’laklar kesib olinadi. Keyin bu 
bo’laklarning umumiy vazni aniqlanadi, shu vaqtning o’zida novdada qolgan barglarni ham kesib olingan 
barg bo’laklariga qo’shib vazni aniqlangach, barglar umumiy yuzasi quyidagicha topiladi. 
Yuzasi aniq barg bo’laklarini a, ularning vaznini b bilan ifodalasak, novdadagi umumiy barg 
yuzasini v bilan ifodalab, quyidagi tenglama boyicha barglarning umumiy sathi x topiladi: 
в
х
б
в
а
х
б
а
−

=
−
Barglarning umumiy sathi topilgandan keyin transpiratsiya intensivligi hisoblab topiladi.