8-rasm. Hujayraning shimish kuchini Shardakov
usuli bilan aniqlashda eritmalarning harakati
Bunday holda kapillyar nay ichidan chiqayotgan
rangli eritma o‘z joyida qolib, bir tekis tarqalib ketadi.
Shu yo‘l bilan suyuqlik va hujayraning shimish kuchlari
bir-biriga teng bo‘lgan payt aniqlanadi.
So‘ngra oldingi ishda ko‘rsatilgan formula
yordamida hujayraning shimish kuchi necha atmosfera
bosimga teng bo‘lgani topiladi. Bu ishning natijalarini
jadvalga yozib boriladi. Izotonik nuqtani aniqlash bilan
o‘simlik hujayrasining shimish kuchini (atmosfera hisobida) quyidagi formula bo‘yicha hisoblab
chiqiladi.
P=RTCi bu yerda: P - izlanayotgan hujayraning osmotik bosimi, (atmosfera hisobida).
K - gaz konstantasi (o‘zgarmas son - 0,0821).
T - absolyut harorat (273°C+1° xona harorati).
C-izotonik konsentratsiya (hujayra shirasi konsentratsiyasining eritma konsentratsiyasiga teng
bo‘lgan nuqtasi).
i - izotonik koeffitsiyent, izotonik koeffitsiyent (Vant-Goff bo‘yicha), har xil eritmalarda har xil
bo‘ladi. Elektrolit bo‘lmagan eritmalarda i=l ga teng bo‘ladi. Elektrolit eritmalarda esa
izotonik koeffitsiyent erigan ionlar miqdoriga va ularning elektrolitik dissotsiyalanish
darajasiga bog‘liq bo‘ladi.
i=l + a (n-1) a - dissotsiyalanish darajasi.
n - eritmada erigan ionlar miqdori.
O’simliklar fiziologiyasi 218
Yuqoridagi formula orqali topilgan hujayraning shimish kuchi daftarga yozib olinadi va undan
tegishli xulosa qilinadi.
1-jadval Probirkalar nomeri Barg bo‘lakchasi tushurgunga qadar bo‘lgan eritma konsentratsiyasi (n)
