Sun’iy hujayrasi

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Probirka 
nomeri 
Tajriba variantlari 
Tashqi eritmaning bo‘yalishi 
1 
Sovuq suv 
2 
Qaynatilgan suv 
3 
Xloroform 
4 
50% spirt 
5 
30% sirka kislotasi 

---

O’simliklar fiziologiyasi 
 
216 
6-LABORATORIYA ISHI 
Hujayra shirasining osmotik bosimini plazmoliz usuli bilan aniqlash 
Darsning maqsadi: talabalarga hujayra shirasining osmotik bosimini plazmoliz usuli bilan 
aniqlashni о‘rgatish. 
Kerakli asbob va reaktivlar: qizil piyoz, ustara, probirkalar, mikroskop, buyum oynalari, NaCl 
yoki saxarozaning 1 normal eritmasi, byuretkali shtativ. 
Ishni bajarish tartibi: Buning uchun tarkibida rangli hujayra shirasi bo‘lgan o‘simliklar (qizil 
piyoz qizil karam yoki tradiskansiya barglari) dan yupqa kesik tayyorlanadi. Tayyorlangan kesiklarning 
epilermisidagi havo pufakchalarini yo‘qotish uchun ular 5-10 minut davomida qaynatib sovutilgan suvga 
solib qo‘yiladi. So‘ngra shtativga o‘rnatilgan 9 ta probirkada 10 ml dan 0,1; 0,2; 0,3; 0,4; 0,5; 0,6; 0,7; 
0,8; 0,9 n, ya’ni bir-biridan 0,1 n farq qiladigan suyuq eritmalar tayyorlanadi. Masalan, bir n eritmadan 
0,4 n 10 ml eritma tayyorlash uchun 4 ml natriy xlor yoki saxaroza eritmasiga 6 ml suv qo‘shiladi va 
yaxshilab aralashtiriladi. Qolgan konsentratsiyali eritmalar ham shu usulda tayyorlanadi. Keyin, 
probirkalarning har qaysisiga oldindan tayyorlab qo‘yilgan kesiklar solinadi. Eritmaga solishdan oldin 
ularning sirtidagi suv tomchilari filtr qog‘ozga shimdirilib olinadi.
Kesiklar eritmada 20-25 minut saqlanadi, so‘ngra probirkadan 1 tomchi eritma olib buyum 
oynasiga tomiziladi, ustiga kesik qo‘yib, qoplag‘ich oyna bilan yopiladi, kuzatish uchun mikroskopning 
kichik (8х li) obektivi orqali qaraladi. Tekshirilayotgan preparatda plazmoliz hodisasi ro‘y berganligini, 
ya’ni, sitoplazma hujayra po‘stidan ajrala boshlagan vaqtni aniqlash kerak. Hujayra shirasining 
konsentratsiyasi eritmaning konsentratsiyasiga teng bo‘lganida plazmoliz hodisasi ro‘y bermaydi, bunday 
konsentratsiya izotonik konsentratsiya deyiladi. Masalan, 0,3 n eritmada plazmoliz hodisasi yuz 
bermaydi; 0,4 n eritmada esa plazmoliz boshlanganligini yaqqol ko‘rinadi. Izotonik konsentratsiya illita 
eritmaning oraliq nuqtasida bo‘lishi kerak. Demak, Izotonik eritmaning normalligi 0,35 ga teng deb 
olinadi. Izotonik konsentratsiya aniqlanganidan so‘ng quyidagi formulaga muvofiq hujayra shirasining 
osmotik bosimi aniqlanadi: 
P=RTCi 
Bu yerda: P- istalgan osmotik bosim (atmosfera hisobida); R – gaz konstantasi (o‘zgarmas son – 
0,0821) T- absolyut harorat (273
0
+ xona harorati); C- izotonik konsentratsiya; i-saxaroza uchun 1 ga, 
NaCl uchun 1,5 ga teng izotonik koeffitsiyent. 
Tajriba natijalari quyidagi jadvalga yoziladi.