T. C. Erciyes üNİversitesi sosyal b

B-) USÛL-İ FIKIH:
Kitabü’l-Cedel, Me’ahizü’ş-şerâî 
C-) TEFSİR VE KUR’ÂN İLİMLERİ: 
Te’vilâtü’l-Kur’ân
: Te’vilatü Ehli’s-Sünne olarak da bilinen bu eser, Maturîdî’nin 
tefsir kitabıdır. Kırka yakın yazması bulunan bu eserde Maturîdî, ayetlerin 
49
“Hasan Kâfi Akhisârî, Ravzâtü'1-cennât lî usûli'l-i'tikadât adlı eserinin Berlin nüshasında Kitâbü't-
Tevhîd'in bir yazma nüshasını Mekke'de gördüğünü ifade ediyorsa da bu nüshanın mevcudiyeti tesbit 
edilememiştir. 206 varaktan ibaret olan nüshanın varaklarının kenarındaki "beleğa" kaydı ve yine 
kenarda kaydedilen bazı farklı kelimelerin yanında, "nüsha" kelimesinin kısaltması harfiyle metnin 
tashih edildiğini gösteren işaretinin bulunmasından nüshanın mukabele gördüğü anlaşılmaktadır. İlk 
altmış dört yaprağının kenarında yer yer göze çarpan şerh niteliğindeki açıklamaların Te'vîlât şârihi 
Ebü'1-Muîn en-Nesefî veya Alâeddin es-Semerkandî'ye ait olması muhtemeldir. İlkin 1953 yılında 
Joseph Schacht tarafından bir makalede etraflıca tanıtılan Kitâbü't-Tevhîd'in Maniheizm, Deysâniyye 
ve Merkûhiyye hakkında bilgi veren kısımlarını Georges Vajda 1966'da tercüme etmiş ve bu 
inançlara dair bilgi vermiştir. Ayrıca David Thomas, Ebû Mansûr el-Mâtürîdî'nin Hz. îsâ'nın 
ulûhiyyeti hakkındaki görüşlerine dair kaleme aldığı makalesinde kitabın 332-340. sayfalarının 
tahkikini ve İngilizce çevirisini yapmıştır.” DİA, “Kitabü’t-Tevhîd” Maddesi, c. 26.
50
Topaloğlu, İmam Maturîdî ve Maturîdîlik, s. XXV 

---

14 
yorumuyla yetinmemekle birlikte, konuyla ilgili itikadî ve fıkhî mezheplerin de 
yorumlarına yer vermiştir. Bu yönüyle kelamî tefsir veya mezhebî tefsir olarak da 
kabul edilebilir.
51
Çeşitli kütüphanelerde kırka yakın nüshasının bulunduğu bilinen 
Tevilât
’ın şerhleri sınırlı sayıdadır.
52
Eserin, Fatma Yusuf el-Hıyemî tarafından 
Te’vilatü Ehli’s-Sünne adında bir tahkiki 2004 yılında Beyrut’ta basılmıştır. 2010 
yılında Bekir Topaloğlu’nun yönetiminde tahkikli şerhi Mizan Yayınları tarafından 
15 cilt halinde basılmıştır. Ayrıca Topaloğlu’nun, “Tevilâtu’l-Kur’ân’dan 
Tercümeler
” adıyla örnek metinler içeren bir eseri baskıya sunulmuştur.