T. C. KÜLTÜr ve turizm bakanliği tüRKİye küLTÜr portali projesi

Kaynak: 
Alsaç,  Ü.,  Türkiye’de  Mimarlık  Düşüncesinin  Cumhuriyet  Dönemindeki  Evrimi,  Trabzon 
1976 
 
Aslanoğlu, İ., Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı, Ankara 1980 
 
Bozdoğan, S., Modernizm ve Ulusun İnşası, Erken Cumhuriyet Türkiyesi’nde Mimari Kültür, 
İstanbul 2002 
 

 
 
 
Eldem, S.H., “50 Yıllık Cumhuriyet Mimarlığı”, Akademi, 8, İstanbul 1974, s. 8-70 
 
Kortan, E., Türkiye’de Mimarlık Hareketleri ve Eleştirisi 1950-1960, Ankara 1971 
 
Özbay, A., Türk Mimarları 2000, İstanbul 1999 
 
Sözen, M.-Tapan, M., 50 Yılın Türk Mimarisi, İstanbul 1973 
 
Tankut, G., Bir Başkentin İmarı: Ankara 1929-1939, Ankara 1991 
 
 
 
 
 
 
 
Haklar (Rights): (Telif ve kullanım hakları ile ilgili bilgiler.) 
5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca hazırlanan tüm içeriğin her türlü 
ortamda  umuma  arz  yetkisi  sınırsız  süreyle  Kültür  Turizm  Bakanlığına 
devredilmiştir.    Bakanlık  sonraki  zamanlarda  hazırlanan  içerikle  ilgili  düzeltme, 
ekleme, silme veya yayından kaldırma hakkına sahiptir. 
 
Kaynağı Hazırlayan / 
Emeği Geçen 
Konu Editörü 
Proje Yöneticisi 
Prof.Dr.Kıymet Giray  / 
Dr.Muharrem Çeken      
Prof. Dr. Kıymet Giray     
Prof.Dr.Hale Küniçen 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 
T.C. 
KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI 
TÜRKİYE KÜLTÜR PORTALI PROJESİ 
 
 
 
 
 
 
 
ARKEOLOJİ VE SANAT TARİHİ 
CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK MİMARİSİ  
1950 SONRASI MİMARİDE YENİLEŞME HAREKETLERİ 
 
 
 
 
Prof. Dr. Kıymet GİRAY 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
KASIM - 2009 
ANKARA 

 
 
9. 4. 1950 Sonrası Mimaride Yenileşme Hareketleri 
 
Anahtar Kelime: Türkiye Cumhuriyeti, Modern Mimari, 1950 sonrası Türkiye’de Mimarlık, 
Rasyonalizm. 
 
2.  Ulusal  Mimarlık  üslubu  1940’lı  yılların  sonuna  doğru  etkisini  yavaş  yavaş  kaybetmeye 
başlar ve uluslar arası rasyonalizmin etkileri görülür. İstanbul Adalet Sarayı için 1948 yılında 
açılan  yarışmada  Sedat  Hakkı  Eldem  ve  Emin  Onat’ın  rasyonel  özellikler  taşıyan  projesi 
birinci  seçilir.  Uluslar  arası  özellikler  barındıran  bu  proje  yeni  bir  dönemin  başladığının  ilk 
habercisidir.  
Türkiye  modern  mimari  ile  1930’lu  yıllarda  tanışır,  fakat  ara  bir  dönem  sonrasında  geç 
kalınmış  ta  olsa  1950  yılların  başında  çağdaş  uluslar  arası  akımların  görüldüğü  ikinci 
aşamanın  uygulamalarına  geçer.  İkinci  Dünya  Savaşının  sonunda  Avrupa’nın  yeniden 
şekillenmesi  ve  Batıda  gelişen  modern  mimarlık  akımlarının  bütün  dünyaya  yayılması 
Türkiye’deki  değişimin  önemli  etkenleri  arasında  sayılabilir.  Bunun  yanı  sıra  Türkiye’de 
sosyal  ve  siyasal  ortamdaki  değişiklikler,  çok  partili  döneme  geçiş  ve  batıya  yaklaşma 
politikaları  da  modern  mimarlık  akımlarının  girişini  hızlandırmıştır.  1950  sonrasında 
mimarlık eğitiminin İstanbul sınırlı kalmadığı görülür. Önce Orta Doğu Teknik Üniversitesi 
sonra  Karadeniz  Teknik  Üniversitesi  ve  peşinden  diğer  üniversitelerin  mimarlık 
fakültelerinden çok sayıda mimar mezun olur. 
1950’li yıllarda mimarlık faaliyetlerinde Le Corbusier, Mies Van Der Rohe gibi mimarların 
ilkelerinin uygulandığı rasyonel-pürist anlayış egemendir. Bunlardan özellikle Rohe’un camlı 
tasarımlarındaki  kaplama  ve  alüminyum  kullanımı  Türkiye  için  yeni  teknolojik  ürünler 
olduğundan uygulamaları da farklı biçim kalıplarının seçmeciliği şeklindedir. Düzgün, klasik, 
geometrik  biçimler  ve  mükemmel  oranlar  elde  etmek  gibi  özellikleri  sıralanabilen  rasyonel 
mimarinin etkileri 1950’lerden sonra da günümüze kadar etkinliğini sürdürür. 
1952’de Nevzat Erol’un İstabul Belediye Sarayı projesiyle başlayan süreçte çok sayıda  yeni 
bina  Türk  mimarların  yorumuyla  ortaya  konur.  SOM  grubu  ve  Sedat  Hakkı  Eldem’in  ortak 
tasarımı olan İstanbul Hilton Oteli (1953), Turgut Cansever ve Abdurahman Hancı’nın Büyük 
Anadolu Kulübü, Enver Tokay’ın Kızılay Emek İşhanı (1959), Enver Tokay, Behruz Çinici 
ve  Teoman  Doruk’un  DSİ  Genel  Müdürlüğü  Binası  (1959),  İlhan  Tayman  ve  Yılmaz 
Sanlı’nın İstanbul Tekel Genel Müdürlüğü Binaları (1959) gibi bazı eserler bu dönem içinde 
anılabilir. 
1960’la gelindiğinde rasyonel mimarinin yanı sıra gelişen brütalist uygulamalar da Türkiye’de 
görülmeye başlar. Yalın bir şekilde gerçekleşen yapılarda malzeme doğal görünüşüyle olduğu 
gibi  verilir.  Bu  türden  uygulamalar  arasında  Altuğ  Çinici  ve  Behruz  Çinici’nin  O.D.T.Ü. 
Mimarlık Fakültesi  (1961), Şevki  Vanlı ve Ersen Gömleksioğlu’nun Ankara Milli  Savunma 
Bakanlığı  Tandoğan  Öğrenci  Yurdu  (1966),  Turgut  Cansever  ve  Ertur  Yener’in  Türk  Tarih 
Kurumu Binası (1967) sayılabilir. 
 
 
 
 

 
 
 
 
Kızılay Emek İş Hanı 1959, Enver Tokay, (Foto. M. Çeken) 
  
Türk Tarih Kurumu Binası 1967, Turgut Cansever-Ertur Yener (Foto. M. Çeken) 
 

 
 
 
Kaynak: 
Alsaç,  Ü.,  Türkiye’de  Mimarlık  Düşüncesinin  Cumhuriyet  Dönemindeki  Evrimi,  Trabzon 
1976 
 
Eldem, S.H., “50 Yıllık Cumhuriyet Mimarlığı”, Akademi, 8, İstanbul 1974, s. 8-70 
 
Karasözen,  R.-Özer,  F.,  “Çağdaş  İstanbul  Mimarlığında  Post-Modernizmin  Rasyonel 
Temeli”, İ.T.Ü. Dergisi, C:5, S:2, İstabul 2006, s.107-111 
 
Kortan, E., Türkiye’de Mimarlık Hareketleri ve Eleştirisi 1950-1960, Ankara 1971 
 
 Kotran, E., Mimarlıkta Rasyonalizm, Mimari Akımlar I, İstanbul 1996 
 
Özbay, A., Türk Mimarları 2000, İstanbul 1999 
 
 Özorhon,  İ.F.-Ulusu  Uraz, T., “1950-60 arası Türkiye Mimarlığı’nda Özgünlük Arayışları”, 
İTÜDergisi/a Mimarlık, Planlama, Tasarım, C:8, S:2, İstanbul 2009, s.89-100 
 
Sözen, M.-Tapan, M., 50 Yılın Türk Mimarisi, İstanbul 1973  
 
 
 
 
 
 
 
 
Haklar (Rights): (Telif ve kullanım hakları ile ilgili bilgiler.) 
5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca hazırlanan tüm içeriğin her türlü 
ortamda  umuma  arz  yetkisi  sınırsız  süreyle  Kültür  Turizm  Bakanlığına 
devredilmiştir.    Bakanlık  sonraki  zamanlarda  hazırlanan  içerikle  ilgili  düzeltme, 
ekleme, silme veya yayından kaldırma hakkına sahiptir. 
 
Kaynağı Hazırlayan / 
Emeği Geçen 
Konu Editörü 
Proje Yöneticisi 
Prof. Dr. Kıymet GİRAY 
/ Dr. Muharrem Çeken 
Prof. Dr. Kıymet GİRAY 
Prof. Dr. Hale 
KÜNÜÇEN 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 
T.C.  
KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI 
TÜRKİYE KÜLTÜR PORTALI PROJESİ 
 
 
 
 
 
 
 
ARKEOLOJİ VE SANAT TARİHİ 
TÜRK RESİM SANATI 
 
 
 
 
 
 
 
 
Prof. Dr. Kıymet GİRAY 
 
 
 
 
EKİM - 2009 
ANKARA
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 
10. Türk Resim Sanatı 
 
Anahtar  Kelimeler:  Osmanlı  Dönemi  Resim  Sanatı,  Türk  resim  sanatı,  Natüralizm, 
Romantizm, Oryantalizm, Manzara Resmi, Natürmort. 
 
Resim sanatının  Osmanlı  İmparatorluğu’nun sanat  dalları arasına katılımı Saray’ın isteği ve 
teşvikiyle  Tanzimat  dönemi  öncesinde  gerçekleşir.    Günümüzde  kısaca  batılılaşma  olarak 
tanımladığımız,  aslında  Osmanlı  İmparatorluğu'nun  bilim  çağına  açılması  olarak 
değerlendirilebilecek  yenilikler,  Saray  yaşamında  başlayan  ve  günlük  hayattan  öğrenime, 
politikadan  ekonomiye,  askerlikten  hukuka  kadar  her  alanda  yeniden  yapılanmayı  gündeme 
getirir. Bu bağlamda 18 ve 19.  yüzyılda Türk Sanatında da önemli gelişmeler yaşanır. Çağcıl 
adımlar,  kendiliğinden  oluşan  dönüşümler  halinde,  yavaş  yavaş  ortaya  çıkar  ve  toplum 
yapısının değişimine uyarlı bir gelişim çizgisi izler. 
Yenileşme hareketleri bağlamında açılan askeri  okullar, Osmanlı için  yeni  bir sanat  dalının, 
resim  sanatının  ortaya  çıkışını  da  sağlayacaktır.  Osmanlı  tarihinin  son  yıllarında 
gerçekleştirilen  atılımlar,  sanat  dallarına  yansıyan  yenilikleri  doğurur.    Resim  ve  Heykel 
sanatının  Türk  Sanatı  tarihi  içinde  varlık  kazanması  bu  önemli  değişimi  ve  gelişimi 
simgeleyen göstergelerdir.   
Osmanlı  Sultanları  Güzel  sanatların  benimsenmesi  ve  yaygınlaşmasına  öncülük  ederler.  Bu 
yıllarda  yapılan  resimler  ve  heykeller  Osmanlı  Saray  çevrelerinin,  doğrudan  doğruya  da 
Padişahın ve sadrazamların seçimi ve güdümlemeleri ile yaşama sokulan çağcıl değişimlerin 
hem belgeleri hem de sembolleridir . 
l8  ve  l9  yüzyılda  ilk  ve  en  çarpıcı  değişim,  Mimari  Dekorasyon  programda  ortaya  çıkar. 
Resimsel bezemelerin dekorasyona girmesi ve bu uygulamanın  İstanbul’la aynı süreç içinde 
ve  bütün  Osmanlı  coğrafyasında  çok  yaygın  bir  olarak  kullanılması  çarpıcıdır.  Saray 
yapılarında,  cami  mekânlarında  ve  hatta  konak  ve  evlerde:  aynı  zaman  dilimi  içinde  farklı 
coğrafi bölgelerde, bu yeni dekorasyon programı, büyük bir beğeni ile kabul görecek ve tüm 
Osmanlı topraklarında yaygın olarak kullanılma alanı ve olanağı bulacaktır. Bu uygulamayla 
halk,  çevresinde  yer  alan  resimlerle  iç  içe  yaşamaya  başlayacak  ve  resim  sanatıyla  yakın 
ilişkiler kuracaktır.  
Resim  Sanatının,  Osmanlı  toplum  yapısına  katılmasını  sağlayan  etmenler  arasında  en 
önemlilerinden birisi de, devlet düzeyinde diplomatik ilişkilerinin başlatılmasıdır.  Bu yıllarda 
Osmanlıların  Avrupa  başkentlerine  gönderdikleri  ve  Avrupa  ülkelerinin  İstanbul'a  gelen 
elçiler, kültürel  etkileşime önayak olurlar. Saraya  elçiler  aracılığı  ile birçok ressam tanıtılır. 
Lale devrinden başlayarak 18 ve 19. yüzyıl boyunca, Osmanlı başkentine yabancı elçiliklerin 
kabul  edilmeleri,  sanat  adına  yeni  oluşumları  da  beraberinde  getirir.  Osmanlı  sarayına  gelen 
yabancı  sanatçıların  sayısal  artışının  başlaması  III.  Ahmet  dönemine  işaretlenebilir.  Jean 
Baptiste Vanmour 17.yy. sonlarında İstanbul'a gelir. Bu dönemde özellikle elçilik heyetlerine dâhil 
olan ressamlardan en tanınmışı şüphesiz ki Jean - Baptiste Van Mour’dur. Fransız büyük elçisi olan 
Marguis de Ferriol'un  maiyetinde  İstanbul’a  gelir  ve  hayatının  sonuna  kadar  burada  kalır.  Elçilik 
maiyetinde  bulunmanın  avantajlarını  kullanarak  Osmanlı  saray  yaşantısını,  törenlerini,  av 
eğlencelerini başarıyla resimler. Özellikle de Osmanlı İmparatorluğuna ait kıyafetleri anlatan 
eseri  ile  ilk  başarısına  ulaşır.  Van  Mour
1
,  Fransız  büyük  elçisi  M.Ferriol'un  sanatçıya 
ısmarladığı  100  estamplık  bu  kıyafet  albümü  için  1707–1708  yılları  arasında  yapılmış 
                                                 
 

 
 
 
tabloları, gravür tekniğiyle Le Hay’e çoğalttırır, 1712-1713'de Paris'te yayımlanan 'Racueil de 
Cent Estampes Representont Differentes Nations du Levant' kısa sürede üçüncü baskıyı yapar. 
 
Kaynak:  
 
Arseven, Celal Esat, “Menşeinden Bu Güne Türk Sanatı Tarihi”,  C. III, F. II, s.126 
 
Boppe,  Auguste,  “XIII.  Yüzyıl  Boğaziçi  Ressamları”,  (Çev.  Nevin  Yücel  Çelbiş),  İstanbul 
1998 
 
 Boyar, Pertev, “Türk Ressamları”, Ankara 1948 
 
Cezar, Mustafa, “Sanatta Batıya Açılış ve Osman Hamdi Bey”, İstanbul 1971 
 
Cezar, Mustafa, “Devlet Güzel Sanatlar Akademisi 90. Yıl”, istanbul 1973 
  
Cezar, Mustafa, “Şeker Ahmet Paşa’nın Tertiplediği Resim  Sergileri”, istanbul 1979 
 
Cezar, Mustafa, “Sanatta Batıya Açılış ve Osman Hamdi”, Paris 1995 
 
Çoker, Adnan, “Osman Hamdi ve Sanay-i Nefise Mektebi”, istanbul 1983 
 
Çoker,  Adnan,  “Fotoğraftan  Resim  ve  Darüşşafakalı  Ressamlar”,  Yeni  Boyut,  Ocak  1983. 
s.4-12 
 
Edhem, Halil, (Çeviri: Gültekin Elibal), “Elvah-ı Nakşiye Koleksiyonu”, istanbul 1970 
 
Germaner,  Semra,  “Jean-Léon  Géróme”,  Yeni  Boyut  Plastik  Sanatlar  Dergisi,  Yıl:4,  S.  30, 
Mart 1985, s. 15-17 
 
Germaner,  Semra,  “Jean-Léon  Géróme  ve  Topkapı  Sarayı”,  Antika  Dergisi/The  Turkish 
Journal of Collectable Art, S. 36, Nisan 1988, s. 38-48 
 
Germaner,  Semra.  “Osmanlı  imparatorluğu’nun  Uluslararası  Sergilere  Katılımı  ve  Kültürel 
Sonuçları”, Tarih ve Toplum, S. 95, Kasım 1991, s. 33-40 
 
Germaner,  Semra,  “Bir  Karşılaştırma:  Jean-Léon  Géróme-Osman  Hamdi”,  P  Sanat  Kültür 
Antika,  S.  1,  Raffi  Portakal  Antikacılık  Müzayede  Organizasyon  ve  Danışmanlık  Aş,  Bahar 
96, 1996, s. 24-33 
 
Germaner, Semra, “Batı Tarzı Resmin istanbul Yaşamına Katılışı ve Yer Aldığı Ortamlar”, 19. 
Yüzyıl  istanbulunda  Sanat  Ortamı,  (Habitat  II’ye  Hazırlık  Sempozyumu  14-15  Mart  1996 
Bildiriler), Sanat Tarihi Derneği Yayını, istanbul 1996, s.129-137 
 
Germaner, Semra-inankur Zeynep, “Oryantalistlerin istanbul’u”, istanbul 2002, s. 32 
 
Gören,  Ahmet  Kamil,  “Şişli  Atölyesi,  Viyana  Sergisi  ve  Gerçekleştirilemeyen  Berlin 
Sergisi/The  şişli  Studio,  The  Vienna  Exhibition  and  the  Proposed  Berlin  Exhibition”, 
Türkiyemiz, S. 78, Akbank Kültür Yayınları, Mayıs 1996, s. 50-59 

 
 
 
Gören,  Ahmet  Kamil,  “Türk  Sanatçıların  Paris’teki  Hocalarından:  2:  Gustave  Boulanger 
(1824-1888)”, Antik&Dekor, S. 35, istanbul, Haziran 1996, s. 102-103 
 
Gören, Ahmet Kamil, “Türk Sanatçıların Paris’teki Hocalarından 3:  Fernand-Anne Piestre 
Cormon (1845-1924)”, Antik&Dekor, S. 36, 1996, s. 70-73 
 
Gören,  Ahmet  Kamil,  “Türk  Sanatçıların  Paris’teki  Hocalarından  4:  Alexandre  Cabanel 
(1823-1889)”, Antik&Dekor, S. 37, Kasım 1996, s. 56-60 
 
Gören,  Ahmet  Kamil,  “Türk  Sanatçıların  Paris’teki  Hocalarından  5:  Jean-Paul  Laurens 
(1838-1921)”, Antik&Dekor, S. 38, Aralık/Ocak 1996, s. 96-101 
 
Gören,  Ahmet  Kamil,  “Tıbbiye’den  Ayrılıp  Harbiye’ye  Geçen  ve  Buradan  Mezun  Olan 
Ressam Şeker Ahmet Paşa (1841-1907) ve Sanatta Betimlemeye ilişkin Bir Değerlendirme”, 
Antik&Dekor, S. 39, şubat 1997, s. 84-92 
 
Gören,  Ahmet  Kamil,  “Türk  Resminde  Primitifler  ve  Darüşşafakalı  Ressamlar  Sorunu”, 
Türkiyemiz, S. 81, Akbank Kültür Yayınları, Mayıs 1997, s. 28-41 
 
 
İnankur,  Zeynep,  “19.  Yüzyılın  ikinci  Yarısında  istanbul’a  Gelen  Batılı  Sanatçılar”,  Osman 
Hamdi  Bey  ve  Dönemi  Sempozyumu,  17-18  Aralık  1992,  Tarih  Vakfı  Yurt  Yayınları, 
İstanbul 1993, s. 75-82 
 
Ortaylı,İlber, “İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı”, Hil Yayınevi, İstanbul 1983 
 
Öner,  Sema,  “Tanzimat  Sonrası  Osmanlı  Saray  Çevresinde  Resim  Sanatı”,  Milli  Saraylar, 
1992, TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı, Ankara 1992, s. 58-77 
 
Öner,  Sema,  “Dolmabahçe  Sarayı  Resim  Koleksiyonu’ndaki  Yapıtlarıyla  Halife  Abdülmecid 
Efendi”, Osman Hamdi Bey ve Dönemi Sempozyumu, 17-18 Aralık 1992, Tarih Vakfı Yurt 
Yayınları, İstanbul 1993, s. 84-88 
 
Tansuğ, Sezer, “19. Yüzyıl Asker Ressamları, şeker Ahmet Paşa ve İstanbul Resim ve Heykel 
Müzesi”, Sanat Çevresi, S. 11, istanbul Eylül 1979, s. 12-14 
 
Tansuğ, Sezer,  “Resim Sanatımızda Ortaya Çıkan Yeni Bir Gerçek: 19. Yüzyıl Sonu Foto- 
Yorumcuları”, Sanat Çevresi, S. 23, istanbul, Eylül 1980, s. 4-7 
 
Tansuğ, Sezer, “Çağdaş Türk Sanatı”, (1. basım.), Remzi Kitabevi, İstanbul 1986. 
 
 
Haklar (Rights): (Telif ve kullanım hakları ile ilgili bilgiler.) 
5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca hazırlanan tüm içeriğin her türlü 
ortamda  umuma  arz  yetkisi  sınırsız  süreyle  Kültür  Turizm  Bakanlığına 
devredilmiştir.    Bakanlık  sonraki  zamanlarda  hazırlanan  içerikle  ilgili  düzeltme, 
ekleme, silme veya yayından kaldırma hakkına sahiptir. 
Kaynağı Hazırlayan 
Konu Editörü 
Proje Yöneticisi 
Prof. Dr. Kıymet GİRAY 
Prof. Dr. Kıymet GİRAY 
Prof. Dr. Hale 
KÜNÜÇEN 
 

 
 
 
 
T.C.  
KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI 
TÜRKİYE KÜLTÜR PORTALI PROJESİ 
 
 
 
 
 
 
 
ARKEOLOJİ VE SANAT TARİHİ 
TÜRK RESİM SANATI 
ROMANTİZM VE ORYANTALİZMİN YANSIMALARI 
 
 
 
 
 
 
 
Prof. Dr. Kıymet GİRAY 
 
 
 
 
EKİM - 2009 
ANKARA 
 
 
 
 
 

 
 
10.1. Romantizm ve Oryantalizmin Yansımaları 
 
Anahtar Kelimeler: Osmanlı Dönemi Resim Sanatı, Natüralizm, Romantizm, Oryantalizm, 
Manzara Resmi, Natürmort. 
Türk  resim  sanatının  ortaya  çıkması  ve  gelişmesi  doğrudan  Saray’ın  isteği  ve  teşvikiyle 
gerçekleşir. Osmanlı Sarayına elçilikler aracılığıyla gelen yabancı sanatçıların sayısal artışının 
başlaması  III.  Ahmet  dönemine  işaretlenebilir  (Cezar.  1971,  s.72).  Bu  yıllarda,  Avrupa’dan 
gelen  birçok  sanatçının,  istanbul  görünümlerini  içeren,  çok  sayıda  gravür  ürettiği 
bilinmektedir (bk, Aslan, 1992).  
 
III.  Selim  döneminde,  1793’te,  Hasköy’de  Humbarahane’nin  yerine  Mühendishane-i  Berri 
Hümayun açılır. Bu okulda, arazi tanımak amacıyla yapılan topografik resim eğitimi, yeteneği 
olan öğrencileri ortaya çıkarır. Mekteb-i Harbiye-i Şahane’nin 1834 yılında açılışından bir yıl 
sonra,  1835’te  öğretim  programları  arasına  resim  dersleri  de  konulur.  1851’de,  Mekteb-i 
Fünun-u  idadiye  adıyla  Kuleli  Askeri  Lisesi  gibi  okullarda  ve    I.  Abdülmecit  döneminde 
açılan  Hendese-i  Mülkiye’nin  (1859),  Abdülaziz  döneminde  açılan  istanbul  Galatasaray 
Sultanisi’nin  (1868),  1861  yılında  açılan  1872  yılında  yeniden  yapılanan  Darüşşafaka 
Lisesi’nin öğretim programında resim dersleri yer alır.   
Askeri  okulların  açılmalarıyla  yetişmeye  başlayan    genç  ressamlar,  manzara  resimlerine 
öncelik ve önem verirler. Mühendishane ve Harbiye çıkışlı asker ressamların üslupları ortak 
bir duyarlığın  izlerini taşır. Aynı  zaman dilimi  içinde  yaşayan ve aynı  öğretim  evrelerinden 
geçen  bu  ressam  grubu  içinden  bazılarının  daha  gelişmiş  bir  resimsel  anlatıma  ulaşmaları, 
aralarından bazılarının seçilerek Avrupa’ya öğrenime gönderilmeleri nedeniyle oluşur. Asker 
ressamlar  genellikle  saray  bahçelerinin  görünümleri  va  istanbul  manzaralarını  resimlerler. 
Böylece  Türk  resim  sanatının  manzara  resimleri  ile  başlamış  olur.  Asker    ve  Darüşşafakalı 
ressamların    resimleriyle  Romantizm  manzara  resmi  duyarlığı,  farklı  boyutları  ve  Osmanlı 
yorumuyla 19. yüzyıl Türk resmine başat olur.  
Doğum  tarihi  sırasına  örneklersek;    Nuri  Paşa’nın  (h.1255-1323/m.1839-1906)  manzara 
resminin  romantik  dyarlığının  örneklerini  verir.    ikinci  sırayı  alan,  ancak  Paris’e,  öğrenime 
gönderilmesi nedeniyle farklı görünen Şeker Ahmet Paşa (1841-1907)  1855 yılında, Mekteb-
i Tıbbiyeye kayıt olur (Boyar 1948, s.38). Bir yıl sonra, 1856’da, Mekteb-i Harbiyeye girer ve 
bu  okulda  resim  öğretmeni  yardımcılığı  yapar  (Arseven  Tarihsiz,  s.138).  Saray’a  sunulan 
resmi,  Abdülaziz’in  ilgisini  çeker  1864  yılında  Paris’e  gönderilir.  Burada,  G.  Boulanger  ve 
J.L.  Gérome  atölyelerinde  çalışır.  1867’de,  Uluslararası  Paris  Fuar  Sergisinde  resimleri 
sergilenir.  1870’de  Akademiden  mezun  olur  ve  Prix  de  Roma  ödülü  kazanarak  üç  yıl 
italya’da, Roma’da kalır . 27 Nisan 1873’te Osmanlı’nın ilk resim sergisini açar. 1 Temmuz 
1875’te  istanbul  Darülfununda  ikinci  büyük  karma  sergiyi  düzenler.  (Tansuğ  1986,  s.365). 
Şeker  Ahmet  Paşa’nın  resimleri  de,  doğa  görünümlerine  doğulu  bir  felsefeyle  yaklaşan 
Osmanlı ressamlarının ortak duyarlığının açık bir göstergesidir.  
Süleyman  Seyyid  (1842-1913)  de  Harbiyeden  mezun  olur  ve  Sultan  Abdülaziz  tarafından 
1862’de  Paris’e  Mekteb-i  Osmanîye  resim  eğitimine  gider  (Cezar,  1995;  152).  Alexandre 
Cabanel’in  atölyesinde  1870  yılına  kadar  çalışır  ve  bu  tarihte  italya’ya  gider.  1871  yılında 
istanbul’a döner (Boyar 1948, s.43). Osmanlı Ressamlarının ilk dönemlerinde benimsedikleri 
üslup  özelliklerinin  ortak  değerlerini  ilk  zorlayan,  natürmort  resimlerinde  ve  doğa 
görünümlerinde öznel bir anlatım dili belirleyen sanatçı Süleyman Seyyid Bey olur.  

 
 
 
Üslupsal değişimin en önemli atlımını Osman Hamdi Bey gerçekleştirecektir. Osman Hamdi 
Bey (1842-1910) 1860 yılında, hukuk öğrenimi için Paris’e gönderilir ve burada   Jean-Léon 
Gérome  ve  Gustave  Boulanger  atölyelerinde  çalışır(Edhem  1970,  s.34).  1867  yılında 
Uluslararası Paris Fuarı Sergisine üç resimle katılır ve madalya ile ödüllendirilr (Cezar 1995, 
s.210). Osman Hamdi, Oryantalist (Orientalist) eğilimlere yönelecektir.  
Doğunun  gizemli  yaşamına  açılan  ilk  Oryantalist  atılım  ve  hemen  ardından  da  Romantizm 
esintileri Halife Abdülmecid’in resimleriyle sanatımıza katılır. Halife Abdülmecid çok figürü 
kompozisyonlarda Oryantalizmle ilişki kurarken Saray’da Beethoven, Sarayda Goethe, Atlar, 
Portreler ve manzaralarında Romantik duyarlık önem kazanır.    
Batılı  teknikler,  Romantik  manzara  duyarlığı  ve  hatta  Oryantalist  eğilimler  Türk  resmine 
Şeker  Ahmet  Paşa,  Süleyman  Seyyit  ve  Osman  Hamdi  ile  Halife  Abdülmecid  tarafından 
kazandırılırken,  Hoca  Ali  Rıza  gibi  çağcılları  olan  ressamların  hala  imgesel  doğa 
manzaralarının  duyarlığını  taşıyan  resimler  üretmeleri  öğretim  ve  eğitim  farklılıklarının 
önemini ortaya koyar. 
 
Şeker Ahmet Paşa Ayvalı Manzara (Tuval, Yağlıboya, 129x89) Türkiye İş Bankası 
Koleksiyonu. 
 
Şeker Ahmet Paşa Orman ( Tual, Yağlıboya, 140x181) M.S.Ü. İstanbul Resim ve Heykel 
Müzesi. 

 
 
 
 
Şeker Ahmet Paia Otoportre  (Tuval, yağlıboya, 118x85) M.S.Ü. İstanbul Resim ve Heykel 
Müzesi 
 
Süleyman Seyyid Efendi. Kayıklar, Tuval Üzerine Yağlıboya 27x46, M.S.G.S.Ü.İ.R.H.M.K. 
 
Süleyman Settid Efendi. Natürmort, 25x33 Tuval Üzerine Yağlıboya, Halkbank Resim Kol. 
 
Osman Hamdi Bey, Kaplumbağa Terbiyecisi 
1. versiyon1906 Tuval üzerine yağlıboya , 222 × 122 cm Pera Müzesi, İstanbul 

 
 
 
 
Osman Hamdi Bey Silah Tacirleri 1908 tarihli (Tuval Üzerine Yağlıboya 175x 130 cm) 
Ankara Resin ve Heykel Müzesi 
 
Şehzade (Halife) Abdülmecid Efendi 
 
Şehzade (Halife) Abdülmecid Efendi Tuval Üzerine Yağlıboya 110x152