T. M. Magrupov, B. M. Mirshaxodjayev
Download 3.6 Mb. Pdf ko'rish
|
Tizimli yondashuv asoslari
|
T a k tik rejalashtirish. Mashina tajribalarini taktik rejalashtirish
quyidagi m uam m olam i yechish bilan b o g ‘ liq. 1. B oshlang‘ ich shartlarni aniqlash va modellashtirish hamda natijaga erishishda ulam ing ta'siri. 2. Modellashtirish natijalarini aniqligi va ishonchliligini ta'- minlash. 3. M odellashtirilayotgan tizim lam in g harakatlanish jarayoni- ning baholash xususiyatlar dispersiyasini kamaytirish. 4. Im itatsiya tajribalarni avtom atik to ‘ xtatish qoidalarini tanlovi. Boshlang 'ich shartlarni aniqlash va modellashtirish natijaga erishishda ulaming ta ’siri katta ahamiyatga ega. Mashina tajribalarini o4kazishdagi birinchi muammo m odelning harakatlanish jarayonining sun’ iy xarakteri tufayli yuzaga keladi, y a ’ ni m odel real tizimdan farqli ravishda tajriba o ‘ tkazayotgan tadqiqotchi mashina m odelini ishlatgan va kuzatuv o ‘ tkazgan vaqtda ep izod sifatida ishlaydi. Shuning uchun, har doim tizim ni navbatdagi harakatlanish jarayonini o ‘ tkazish boshlanganda, turg‘ unlik shartlariga erishish uchun aniq vaqt talab qilinadi. V a bu real tizim harakatlanish shartlariga mos tushadi. Shunday qilib, 76 mashina m odelini ishga tushurishining dastlabki davrida bosh- lang‘ ich shartlar ta’ sirida o ‘ zgarishi nazarda tutilgan. Bu muammoni yechish uchun modellashtirish jarayonning boshlang‘ ich davrida olingan m odel haqidagi m a’ lumotlar tashlab yuboriladi yoki boshlang‘ ich shartlami m odelga ta’ siri inobatga olinm aydigan qilib chegara shartlari rejalashtiriladi. Bu barcha usullar mashina tajribalariga o ‘tish jarayoni vaqtini nolga keltirm aydi, balki qisqarti- radi xolos. Modellashtirish natijalarini aniqligi va ishonchliligini ta ’minlash muammolari. Mashina tajribalarini taktik rejalashtirishning ikkinchi muam m osi m odellashtirish natijalarini yechim aniqligi va ishonchliligini berilgan vaqt o ra lig ‘ ida (realizatsiya soni) baholash bu esa tizim ni m odellashtirishdagi natijalarini berilgan aniqlikda olish bevosita ishonchlilik vaqt ora lig ‘ ini (realizatsiya sonini) baholash zaruriyati bilan b o g ‘ liq. M odellashtirilayotgan tizim lar harakatlanish jarayonining xususiyatlarini baholash dispersiyasini, y a ’ ni xatolikni kamaytirish muammosi. Shunday qilib, mashina tajriba natijalarini zarur an iqligini va ishonchliligini ta’ minlashda realizatsiyalam i sonini tanlash bu uchinchi muammo xatoliklam i kamaytirish bilan juda qattiq b o g ‘ liq. H o z irg i paytda berilgan realizatsiyalar sonida mashina m odelida olingan baholash aniqligini oshirishga imkon beradigan yoki berilgan baholash aniqlikda statistik modellashtirishda zaruriy realizatsiyalar sonini kamaytira oladigan usullar m avjud. Bu usullar m odellashtirilayotgan tizim lar strukturasi va harakati haqida aprior m a’ lumotlardan foydalaniladi va bu dispersiyani kamaytirish usullari deb ataladi. M is o l tariqasida ikki yoki undan k o ‘ p m uqobillikni taqqoslash masalalarida foydalanilgan korrelatsiyani q o ‘ llanilishini qaraym iz. T izim n i tekshirish va loyihalashtirishda har doim Sj, ( i = l , k) strukturasi, harakat algoritm i va parametrlari bilan bir-biridan farqlanadigan variantlami taqqoslash yuz beradi. T izim n i eng yaxshi variantini tanlash qanday tashkil qilinishidan qat’ i nazar elem entar amal b o ‘ lib, bu yerda statistik o ‘ rtachasi olingan kriteriyalam i taqqoslash amali hisoblanadi. 77 Tizim modellarini ilmiy rejalashtirishning avtomatik to ‘xtatish qoidalarini tanlash muammosi. Bu muammoni yechishning eng sodda usuli - kerakli q o ‘ llanish sonini berish (y o k i modellashtirish intervaiini berish). Lek in bunday y o ‘ nalish samarasiz, chunki uning asosida chiquvchi o ‘ zgaruvchilam i taqsimlash haqidagi q o ‘ pol farazlar yotadi, ular esa taktik rejalashtirish bosqichida nom a’ lum hisoblanadi. Boshqa usul - chiquvchi o ‘ zgaruvchilar uchun ishonch intervaiini berish va shu ishonch intervaliga erishilgan zahoti mashina m odelini o ‘ tkazishni to ‘ xtatish va bu bilan nazariy m odel o ‘ tkazish vaqtini optim al vaqtga yaqinlashtirishga erishish. A m a liyotda esa m odelga to ‘ xtash qoidalari va ishonch intervallarini hisoblash amallarini kiritish esa statistik modellashtirishda bitta tanlov nuqtasini olish uchun zarur b o ‘ lgan mashina vaqtini uzaytiradi. A vtom atik to ‘ xtash qoidalari mashina m odeliga quyidagi usullar bilan kiritilishi mumkin. 1) M o d eln i o ‘ tkazishni ikki bosqichli y o ‘ li bilan, bunda N zaruriy am alga oshirishlar sonini baholashga imkon beradigan avvalda N berilgan N * am alga oshirish tekshirish o ‘ tkazilishi talab qilinadi (agar N * > N b o ‘ lsa o'tkazish tugatiladi, aks holda yana N - N * o ‘ tkazishni davom etish o ‘ tkazish zarur). 2) N am alga oshirishlam i minimal sonini aniqlash uchun ketma-ket tahlil o ‘ tkazish amalga oshiriladi. Bu yerda N mashina tajribalarini N - l am alga oshirishlam ing natijalariga b o g ‘ liq tasodifiy o ‘ lch ov sifatida qaraladi. K etm a-ketiik tahlilga asoslangan mashina tajribalarini ketma- ket rejalashtirish xususiyatlarini qaraym iz. Ketm a-ket tahlilda tanlov hajmi flksirlanmagan, va i-chi kuzatuvlardan so‘ ng quyidagi yechim lardan biri qabul qilinadi: berilgan gipotezani qabul qilish; berilgan gipotezani qabul qilm aslik; tajribani davom ettirish yoki kuzatuvni yana takrorlash. Shunday q ilib mashina tajribalarini ketma-ket rejalashtirish tizim ni tekshirishdagi zarur b o ‘ lgan m a’ lum otlam i olish tajribadagi tanlov hajmini minimallashtirish im konini beradi. K riteriyni k o ‘ rib, har bir qadamda nol gipotezani qabul qilish masalasi yoki N i atem ativ gipotezani qabul qilish, yok i mashina tajribalarini davom 78 ettirish yoki davom etirm aslik haqidagi savollarga ja v o b berish mumkin. Download 3.6 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|