T. M. Magrupov, B. M. Mirshaxodjayev

7.2. Belgining tarqalish qatorini qurish.
T arqalish qatorining sonli xususiyatlari.
T arqalish qatorini chizm a usulida ifodalanishi
Statistik 
tahlil 
qilishda 
tajriba 
m a’ lumotlari 
guruhlarga 
b o iin a d i, y a ’ ni tarqalish qatorlari quriladi. Bu holda belgili 
qiym atlari diskret k o ‘ rinishga ega bo‘ lib, biri-biridan aniq bir 
o ‘ lchovga farq qiladi. 0 ‘ Ichanayotgan o ‘ lchov uzluksiz xarakterga 
ega b o ‘ lgan ligi uchun k o ‘ pincha aniq vaqtlar ora lig ‘ ida qayd 
qilinadi.
Bundan 
kelib 
chiqadiki, 
alohida 
olingan 
variant 
oraliq 
markazini. tebranish k o ‘ rsatkichi esa b e lgili qiym atga tegishli 
b o ‘ lib, shu oraliqda b o ‘ ladi.
N isb iy tebranish (% )
R = p /N *!0 0 ,
bu yerda, N - to‘ plam hajmi.
Tekshirish uchun tanlangan oraliqlar soni materialni chuqur 
o ‘ rganilish asosida aniqlanadi. Bunda ikki xil xatodan ehtiyot 
b o iis h kerak.
1. Juda katta, lekin qiym ati juda kam b o ‘ lgan oraliqlar sonini 
tanlashdan.
2. Juda kichik oraliqlar sonini tanlab, bu bilan tarqalishni 
ortiqcha kesib tashlashdan.
O raliqlar chegarasini aniqlashtirishda guruhni b e lg ili qiym atini 
kichigini tashlab, kattasini tashlab yozish tavsiya etiladi. O raliq 
o ‘ lchovi К - yuqori Xj(max) va pastki Xj(min) chegaralam i farqidir, 
ya'ni
81

---

K j ' X j(max) ~ Xj(mjn)
B oshlang‘ ich 
va 
oxirg i 
ochiq 
oraliqlar 
chegaraga 
ega 
b o ‘ Im asligi mumkin.
Oraliqni optim al o ‘ lch ovi quyidagi form ula orqali aniqlanadi.
Z 
= ( Х м а х - Хм ин ) 
/1 + 
3 ,3221g n,
Bu yerda, n - to ‘ plam dagi birliklar soni;
X max - Katta variantlar;
Xmin ~ K ic h ik variantlar.
O raliq markazi
X s 
[X i(m a x ) ^  X i(m in )] / 2
y o k i
X s 
X j(m in ) 
—