Tabiatshunoslik

tog' turbidi
m a ’lum . Bu j u d a
ch iro y li o ‘sim lik b o ‘lib, u n in g yirik ba rg la ri sizga ta n is h d a ra x t -
tilog‘och
ba rg la rig a o ‘x sh ab k e tad i. U n in g n o m i h a m sh u d a ra x tg a
o ‘xshashligiga q arab q o ‘yilgan. Bu o ‘simlik p oyalarining u c h id a t o ‘p-
54

---

t o ‘p b o ‘lib j o y l a s h g a n a jo y ib g u lla r i b o ‘la d i. U n i n g t a n a s i d a
te g ilg a n d a c h iq a d ig a n z a h a rli shira b o ‘ladi. Bu gu lla rn i yulib olg an 
kishi b a d a n in i n g te ris id a y a ra la r p a y d o boMib, a n c h a v a q tg a c h a
b itm a y d i.
T o g ‘la rd a o ‘z id a n b u n d a y z a h a rli shira c h iq a r a d ig a n o ‘s im lik la r 
(3 7 -ra s m ) k o ‘p. Bu zaharli shira ularni hayvonlarga y e m b o i i s h i d a n
a s r a y d i . Y o v v o y i v a x o n a k i h a y v o n l a r n i n g
b o l a l a r i g i n a bu
o ‘sim lik la rd a n z a h a rla n is h i m u m k in , voyaga y e tg a n h a y v o n la r esa 
u la rn i yesa b o ‘la d ig a n o ‘sim lik la rd a n yaxshi ajra tad i. B iro q z a h a rli 
s h ir a s i b o ‘l a d ig a n o ‘s i m l i k l a r n i n g fo y d a li b o ‘lis h i, y a 'n i u l a r
k o ‘p g in a kasalliklarga d a v o b o ‘lishi m u m k in lig in i o d a m la r q a d im
z a m o n l a r d a h a m b i l a r e d i l a r . H o z i r t o g ‘ o ‘s i m l i k l a r i n i n g
k o ‘ p c h i l i g i n i o l i m l a r o ‘r g a n i b c h i q i s h g a n , u l a r d a v o l a s h
m a q s a d la rid a ishlatiladi. D o rix o n a la rd a ustiga: itju m ru t p o ‘s tlo g ‘i, 
v a le r ia n a ildizi, u k r o p (shivit) u r u g ‘i, b o ‘z n o c h g u lla ri, yalpiz, 
m o y c h e c h a k , z a ’fa r d eb y o z ib q o ‘y ilgan q u tic h a la r , p a k e tc h a la r , 
shisha id ishlarni k o ‘rgansiz... D o rila rn in g k o ‘pchiligi o ‘sim liklardan
ta y y o rla n g a n , d e sa k x a to b o ‘lm aydi.
37-rasm. Tog‘dagi zaharli o ‘sim liklar : l-turkiston tog‘ turbidi, 2-zarafshon ixroji, 
3-akonit, 4-prangos(yugan), 5-bangidevona.
55

---

A gar to g ‘dagi sihatgohlarda, 
h o rd iq chiqarish z o n ala rid a d a m
olsangiz yoki sayohatlarga chiqsangiz, o ‘simliklarning b a ’zilari zaharli 
b o lis h in i un utm an g. N o tanish o ‘simliklarning mevalarini yulib olish 
va ta tib k o lrish, gu lla rn i h idlab k o ‘rish m u m k in em as. R a s m d a
ko ‘rsatilgan b a ’zi zaharli o ‘simliklarni eslab qoling.
Tog‘ o ‘tlari b u ta la rb ila n navbatlashib boradi. Bu yerlarda