Tájiriybe jumislarin islegende texnika qáwipsizligi qaǵiydalari

Tábiy ortalıqtıń tiykarǵı aǵısları.
- quyash nurlanıwı, juldız hám planetalar nurlanıwı ;
- kosmik nurlar, shań, asteroidlar ;
- jerdiń elektr hám magnit maydanı ;
- ekosistemalarda, biosferada zatlar aylanıwı ;
- atmosfera, gidrosfera hám litosfera jaǵdayları sonday-aq ayrıqsha jaǵdaylar ;
- basqalar.
Texnosferadaǵi tiykarǵı aǵıslar.
- shiyki zatlar, energiyaler aǵımı ;
- ekonomika tarawı ónimleriniń aǵımı ;
- ekonomika tarawı shıǵındıları ;
- maishiy shıǵındılar ;
- axborot aǵısları ;
- transport aǵısları ;
- jariqliq aǵımı ( jasalma jaqtılandıriw);
- moddalar hám texnogen avarıyalardaǵı energiya aǵısları ;
- basqalar.
Sociallıq ortalıqtaǵı tiykarǵı aǵıslar.
- axborot aǵısları ( oqıtıw, mámleket basqarıwı, xalıq aralıq sheriklik basqalar );
- adamlar aǵımı ( demografik jarılıw, xalıq urbanizatsiyasi);
- narkotik, alkogol qurallar hám basqa aǵısları ;
- basqalar.
Turmıs iskerligi processinde insan tutınatuǵin hám shıǵaratuǵın tiykarǵı
aǵıslar.
- kislorod, azıq-awqat, suw hám basqa zatlar ( alkogol, temeki, narkotiklar) aǵısları;
- energiyalar aǵımı ( mexanik, ıssılıq, quyash hám basqalar );
- informatsiya aǵısları ;
-turmıs iskerlik processindegi shıǵındılar aǵımı ;
-basqalar.
3. ÓQ kursinin` qısqasha mazmunı
ÓQ insandı hár qanday ortalıqtaǵı iskerliginde onıń qáwipsizligi hám den sawliǵin támiyinleytuǵın, qáwipli hám zıyanlı faktorlardan qorǵaw etiwshi ámeliyat hám teoriyanı qamtıp alǵan ilimiy bilimler kompleksi bolıp tabıladı.
Bul pán tómendegi tiykarǵı máselelerdi sheshedi:
- atrap ortalıqtıń qolaysız tásirinlerin gruppalaydı ( anıqlaydı hám sanlı bahalaydı );
- insandi qáwiplerden qorǵaydı yamasa oǵan qolaysız faktorlar tásırıniń aldın aladı
- qáwipli hám zıyanlı faktorlardı tásiriniń unamsız aqıbetlerin tamamlaw ;
- insanǵa normal, qolaylı sharayat jaratıw.
ÓQniń integral kórsetkishi turmıstıń dawam etiw waqti esaplanadı. Civilizatsiya rawajlanıwı ( ilimiy-texnikanıń, tejewdiń rawajlanıw, awıl xojalıǵın industrlashtiriw, hár túrlı energiyalardan paydalanıw - yadro energiyasına shekem, jańa mashina hám mexanizmlerdi jaratılıwı, zıyankeslerge qarsı hár túrlı tóginlerdiń qollanılıwı ) insan densawligina unamsız tásir etiwshi zıyanlı faktorlar muǵdarın sezilerli dárejede kóbeytip atır. Sol sebepli usı faktorlardan qorǵaw insan ómir qáwipsizligin támiyinlewdiń zárúrli elementi bolıp qalıp atır.
Insaniyat payda bolǵannan baslap óziniń kóbeyiwi dawamında ekonomikanı rawajlandırıw menen birge qáwipsizliktiń sociallıq-ekonomikalıq sistemasın jarattı. Bunıń áqibetinde insanǵa zıyanlı tásirler sanın asıwına qaramastan insannıń qawipsizligi dárejesi arttı. Házirgi waqıtta eń rawajlanǵan mámleketlerde insanlardıń ortasha ómir kóriwi 77 jastı quraydi.
“Ómir qáwipsizligi ” kurs insan organizmi hám átirap ortalıq ortasındaǵı quramalı baylanıslardı biliw procesin názerde tutadı. Insanniń ortalıqqa tásiri fizikaliq nızamlar boyınsha ortalıqtıń barlıq qurawshıları ( komponentleri) ni keri tásirin júzege keltiredi. Insan organizmi ol yamasa bul tásırlerdı iykemlesiw shegarasınan aspaǵanǵa shekem awrıwsız qabıl etedi.
Ómir qáwipsizligi tómendegi máselelerdi kórip shıǵadı : xizmet kórsetiw ortalıqtaǵı qáwipsizlik; islep shıǵarıw ortalıǵındaǵı qáwipsizlik; qala ortalıǵındaǵı ómir qáwipsizligi ; átirap ortalıqtaǵı qáwipsizlik; tınıshlıq hám urıs waqtındaǵı ayrıqsha jaǵdaylar.
Xizmet ko`rsetiw ortalıq - bul xizmet kórsetiw sharayattaǵı insanǵa tásır etiwshi barlıq faktorlardıń jıyındısı bolıp tabıladı. Organizmdi xizmet kórsetiw aktorlarǵa reakciyasın pánnıń salamat turmıs tárizi, salamat turmıs táriziniń kesellik profilaktikası menen baylanısı máselelerine arnalǵan temalarında oqıw múmkin.
Islep shıǵarıw ortalıǵı - bul miynet iskerligi processinde insanǵa tásir etiwshi faktorlar jiyindisi bolıp tabıladı.