Таълим вазирлиги қaрши мухaндислик иқтисодиёт институти

 

---

77 
14.1.Маҳаллий ҳамжамиятда стратегик бошқарув 
Маҳаллий бошқарув органларига хақиқатдан ҳам бюрок-ратик ҳокимият 
издошлари раҳбарлари сифатида қаралади. Аммо ўз-ўзини бошқариш 
органларини ташкил қилиш жуда қийин. Шунга қарамасдан, маҳаллий 
ҳокимият органларини ташкил қилиш учун жуда катта ишлар қилинди. 
Муниципал таълим маъмуриятининг бошлиқлари сайланди, депутатлар 
кенгаши, муниципал ҳокимият тариқасида бошқарув аппарати шакл-ланмоқда.
Маҳаллий ўз-ўзини бошқариш органларини ривожланти-ришнинг оддий 
бўлган фақат тепадан қараш усули, ўзини оқламади. Шу нарса маълум 
бўлдики, маҳаллий халқ ўз муам-моларини ечишга жалб қилиниши керак, 
бунинг учун, уларга ҳокимият ваколатларини моддий ва молиявий ресурсларни 
бериш зарур. Бу ҳолат уларда маҳаллий хўжаликни ривожлантиришда бошқа 
бир принципиал мотивацияни уйғотади, мавжуд табиий ва интеллектуал 
ресурслардан фойдаланишда рационал йўлларни топиш маҳаллий 
яшовчиларни охир оқибат ўзларини ижтимоий эхтиёжлари учун актив пул 
ишлаб топиш йўлига ўтишга ундайди. Бозор иқтисодиётни ривожлантириш 
орқали замонавий ижтимоий инфраструктурани ташкил қилиш керак.
Ҳозирда мавжуд маҳаллий бошқарув органларнинг маҳаллий ҳаёт 
муаммолари билан боғлиқлиги жуда ёмон. Улар муниципал мулкни бошқариш, 
маҳаллий саноат ривожлантириш билан бандлар ва шунинг учун, маҳаллий 
яшовчилар шаҳар, район маъмурияти олдида тиламчи, даъвочи сифатида 
намоён бўлмоқда.
Бундай вазият яна маҳаллий ўз-ўзини бошқарув органлари давлат 
бошқарув вертикалининг давомига айланмоқда, ўзининг туб моҳиятини 
йўқотмоқда. Натижада эскирган маҳаллий бошқарув концепцияси юзага 
чиқмоқда, бу эса, ўзининг оқланмаганлиги сир эмас. 
Бундай «юқори» дан ривожланиш концепцияси жамиятдаги кризисни 
чуқурлашуви сабабчиларидан биридир, айниқса, давлат бошқарувида. 
Вазият давлат томонидан пухта ўйланмаган ижтимоий сиёсат ва уни 
амалга ошириш учун маблағлар етишмаслиги натижасида жамиятда ижтимоий 
норозиликнинг кучайиши шахарларнинг ижтимоий инфраструктурасини йўқ 
килади. Муаммо нафақат ресурсларнинг йўқлигида балки ундан самарали 
фойдалана олмасликда, ривожланиш маблағлари ва бошқарувчиларнинг 
йўқлигидадир. 
Бир сўз билан айтганда, муниципал менежмент соҳасидаги 
профессионалликнинг пастлиги замонавий бошқарувда салбий оқибатларга - 
масъулиятсизликни келтириб чиқиши мумкин. Шунинг учун, маҳаллий 
бойликлардан қониқарли даражада фойдаланилмайди. Бошқа бир ривожланиш 
стратегияси керак, айниқса жамиятни кризисдан олиб чиқадиган стратегия 
керак. 
Стратегия - кризисга қарши бошқарувнинг замонавий ресурси. Стратегия 
(грекча strategia. strotos войско + ago- олиб бораман) - умуман уруш ва 
компанияларда олиб бориладиган жуда катта операциялар санъатидир. 
Ҳозирги вақтда «стратегия» сўзи тагида бошқарув ҳамда жамият 
муаммоларини ечиш билан боғлиқ бошқарув санъати тушунилади. 

---

78 
Ривожланиш стратегияси жамият доктринаси ва давлат сиёсати билан жуда 
боғлиқдир. Сиёсий мақсадларда стратегия уларнинг бажарилишини, жамият 
ҳаётининг турли соҳаларида оптимал натижаларга эришиш технологияси 
ишлаб чиқишни таъминлаб беради. Шунинг учун жамият тараққий этиши 
билан шахсий стратегиялар вужудга келади. Булар: иқтисодий, ижтимоий 
молиявий, пул-кредит, ҳуқуқий, маънавий.
Бундай ҳолатнинг ўзи ташкилотни стратегик мақсадларини аниқлайди ва 
бу фаолиятнинг алоҳида элементларини, функ-цияларини қамраб олади. 
Стратегик режалаштиришнинг кейинги босқичи бўлиб мақ-садларга 
эришиш услубларини аниқлаш, ресурсларни топиш ҳисобланади, яъни 
ташкилотни ривожлантириш концепцияси тузилади. Бу концепция эса 
раҳбарият учун стратегия бўлиб хизмат қилади. 
Бундай муҳитни таҳлил қилишда турли ҳил усуллар ишлатилади ҳамда 
ташкилотнинг ички ҳолати ҳам таҳлил қилинади Шу вазиятдан келиб чиқиб, 
ташкилотнинг кучли томонларини, имкониятларини ҳисобга олиб стратегиялар 
ишлаб чиқилади. Шундан сўнг, ташкилотчилик қобилиятлари ишлаб чиқилади: 
инновацияга қодирлиги, малакавий потенциал. 
Бизнинг бошқарувдаги камчилигимиз (маҳаллий регионлар) бўлиб бири, 
кичик дастурлар доирасида ишлашимиз ва доимий муаммоларимизни 
босқичма-босқич ҳал этиш ҳисобланади. Бошқача қилиб айтганда бизнинг 
ҳамма камчилигимиз тўлиқ ишлаб чиқилган, замонавий стратегик фикрлардан 
ҳоли бўлган бошқарув кризис натижасидир. 
Бу доирадаги бошқарувимиз илмий-техникавий муҳитда нисбатан жуда 
узоқ вақт қолиб кетган. Шунга қарамасдан кўпгина профессионал бошқарувчи - 
менежерлар пайдо булишди, ўзларини амалиётларида улар стратегик 
режалаштириш ва концептуал усулини кенг қўлладилар. Бунинг асосида 
иннова-циялашган ижтимоий-иқтисодий ва сиёсий технологияларни яратиш ва 
қўллаш вазифаси турибди. 
Маҳаллий яшовчиларни юқори ҳокимиятдан маҳаллий даражага олиб 
тушиш, ўзларининг муаммоларни ҳал қилиш учун ўзларини жалб қилиш ҳамда 
маҳаллий ҳокимиятни мустаҳкамлаш - антикризис ривожланишининг асосий 
стратегиясидир. Асосий ғоя - маҳаллий ҳокимиятни кучайтириш: маҳаллий 
низомларни қабул қила олиш, моддий техника базасини яратиш, маҳаллий 
бюджетни, солиқ тушумларини ва бошқаларни мустаҳкамлаш ҳисобланади.