Таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги

Ўсимликларнинг кўпайиши 
Кўпайиш барча тирик организмларга хос бўлган хусусиятлардандир. 
Ўсимликлар асосан 3 хил: вегетатив, жинссиз ва жинсий йўллар билан 
кўпаяди. 
Ўсимликларнинг вегетатив кўпайиши 
Вегетатив кўпайиш (лот. Вегетативус - ўсиш) ўсимликларнинг жинссиз 
кўпайиш шаклларидан бири бўлиб, бир ўсимликдан бир организмнинг юзага 
келиши билан изоҳланади. 
Вегетатив кўпайиш барча ўсимликларга хос белгидир. Бу жараён бир ва кўп 
ҳужайрали сувўтлари (спирогира, вошерия, валония, каулерпа ва бошқалар) 
да замбуруғ ва лишайниклар танасининг регенерациясига қараб тананинг бир 
неча бўлакларга бўлиниб кетиши ёки юксак ўсимликларда, илдизпоя, бачки, 
пиёз, тугунак каби органларни юзага келиши, шунингдек тананинг айрим 
қисмларидан бир бутун ўсимлик пайдо бўлиш хусусиятига асослангандир.

---

13 
Вегетатив кўпайишнинг энг кўп тарқалган табиий усуллари қуйидагилардир: 
1. 
Илдизпоя. 
2. 
Тугунаклар. 
3. 
Пиёзбошлар (бошпиёз). 
4. 
Илдизбачкилар. 
Жинссиз ва жинсий кўпайиш 
Жинссиз кўпайиш тубан ва юксак спорали ўсимликлар (сувўтлар, 
замбуруғлар, мохлар ва папоротниклар)нинг ҳаётида учрайди. Жинссиз 
кўпайиш махсус ҳужайра спора ёки зооспора ёрдамида содир бўлади. Спора 
ва зооспора она ҳужайра ичида митоз ёки мейоз редукцион (лот. ре - 
янгитдан: продукцио - маҳсулот) йўли билан бўлинади. Шунинг учун спора 
ва зооспоралар доимо гаплоид (юнон. хаплос - оддий), яъни тоқ сонли 
хромосомага эга бўлади. Митоз йўли билан ҳосил бўлган спораларни 
митоспора деб аталади. Спора, спорангий (юнон. ангеон - най) махсус 
халтача ичида ҳосил бўлади. Спорангий бир ҳужайрали ва кўп ҳужайрали 
бўлиши мумкин. Бир ҳужайрали спорангий тубан ўсимликларда, кўп 
ҳужайрали спорангий юксак спорали ўсимликларда учрайди.