Ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti

 
Baholash harakat faoliyatining bajarilish taxlili natijasidir.
Ko‘rsatma qisqaligi bilan ajralib turadi va so‘zsiz bajarishni talab qiladi. Bu 
o‘quvchi dikkatini faqat vazifani bajarish lozimligi va bir vaqtning o‘zida uni 
bajarish mumkinligiga qaratadi, o‘quvchi ishonchini oshirish uchun xizmat qiladi. 
Ko‘rsatma orkali o‘quvchi vazifani hal etishning aniq muljalini, shunigdek, xech bir 
asoslashsiz xatolarni tuzatish usullarini oladi.
 
Komanda  - jismoniy tarbiya jarayonidagi xususiy va eng ko‘p tar kalgan
so‘zdan foydalanish metodi. U faoliyatni so‘zsiz bajarish, harakat ni tugatish yoki 
tempni o‘zgartirish buyrugi shaklidir. Safdagi komanda lar (armiyada, darsda va
boshqa mashg‘ulotlarda qabul kilingan), maxsus xakamlikdagi replika (so‘z 
tashlash) lar, start olish komandalari va boshqalar.
Maktabgacha yoshdagi bolalarda komandalar qo‘llanilmaydi. Kichik
maktab yoshdagi bolalarda esa komanddalar cheklangan bo‘ladi. Komandalarning
samaradorligiga so‘zni zarur urgu bilan talaffo‘z eta bi lish, nutk va o‘quvchilar 
harakati ritmini xis kila olish va rivojlan tirish, ovoz toni va kuchini o‘zgartira
olish kobiliyati, kaddi komatning chiroyliligi, kullarning ifodali harakatlantira
olish hamda o‘quv chilarning yuqori darajadagi intizomi ta’sir etadigan 
vositalardan sanaladi.
 
Sanok kerak bo‘lgan harakat tempini yo‘lga quyishda foydalanila di. U bir 
necha usullar orkali amalga oshiriladi; ovoz bilan xisoblashish (“bir, ikki, uch, 
to‘rt!”), bir bo‘g‘inli so‘zlar kushib sanash (“bir- ikki-nafas oling!”) va nihoyat,
turli xil kushib sanashlar, karsak, ritm bilan ovoz borish va xokazolar.

---

Ko‘rgazmalilik uslublari - Bu guruxdagi metodlar harakat faoliyatini kurish 
va eshitish orkali o‘zlashtirishni ta’minlaydi. Kurish, ayrim payitda eshitish ham
shug‘ullanuvchilarda harakat faoliyati xakida har tomonlama tasavvur xosil qiladi, 
bu navbatdagi takrorlash uchun taxminiy asosni kengay tiradi. Ko‘rgazmali xis
kildirish nisbatan chukurrok, tezrok, va puxtarok o‘zlashtirishga imkoniyat
beradi, o‘zlashtiriladigan harakat faoliyatiga kizikishni orttiradi. Bolalarni
o‘qitishda ko‘rgazmali xis kildirish muxim rol o‘ynaydi, chunki ularda taklid 
qilish, tirik misollarga inti lish juda kuchli rivojlangan.
Ko‘rgazmali xis etish shundagina kul keladiki, kachonki, ko‘rgazmali
qabul kilinayotgan tushunarli va o‘quvchi ongiga yetgan bo‘lsa, ushanda ular
aktiv va samarali faoliyatga turtki bo‘ladi. Bo‘lmasa, shug‘ullanish jarayoni
jonsiz bo‘lib, faoliyatlar nomigagina bajarilishi mumkin, o‘quvchilar esa passiv
ijrochiga aylanadi. Natijada urganuvchi faoliyatni tax lil qilishga harakat 
kilmaydi, dikkat - e’tiborini harakatning tashki tomoniga qaratadi holos, bu esa, o‘z 
navbatida, psixik jarayonlarning aktivligini pasaytiradi, fikirlashning bir tomolama 
bo‘lishiga olib keladi.