Ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti

 
Jismoniy mashqni ko‘rsatish uchun qo‘yiladigan ayrim metodik talablar: a) 
ko‘rsatish doimo so‘zdan foydalanish bilan olib borilishi lozim, bu
urganilayotgan harakat faoliyatini ijodiy takror lashga imkoniyat ochadi: b)
ko‘rsatish payitida o‘quvchilarning o‘qituvchi ning emotsional holatiga taklid
qilishini e’tibordan chetda qoldirmas lik lozim. Chunki bu o‘zlashtirilayotgan 
faoliyatga va ta’lim jarayoniga muno sabatning shakllanishida muxim ahamiyat kasb 
etadi.
Ko‘rsatishning mazmunini o‘qitish vazifalari mazmuniga muvofikligi:
a) birinchi ko‘rsatishda o‘zlashtirilayotgan jis moniy mashq texnikasi xakida 
to‘la tasavvur xosil kilinishi, undan so‘ng ko‘rsatilganni o‘quvchi takrorlay olishi
mumkin bo‘lsin, kursa-yu, bajara olmasa, ta’lim jarayonidan kuzlangan samaraga 
erishish mumkin bo‘lmay qoladi; b) harakat faoliyatini qanday qilib egallash, 
o‘rganish kerak ligini ko‘rsatish talab etilsa, texnika ijrosi ko‘rsatuvda 

---

ishdivitduallashtirilishi, sport maxoratining yuqori bosqichini ifodalaydigan bo‘lishi 
lozim;
v) kachonki, o‘quvchi dikkatni aloxida harakatlarga va ak sentlashtirilgan 
zurikishlarga qaratish lozim bo‘lib kolsa, ko‘rsatishda aynan usha joylari
takroriy, urgu berib, sekinlashtirilib namoyon kili nadi, aniq bo‘lmagan, palapartish 
ko‘rsatishlarga yo‘l qo‘yilmasligi lo zim, chunki u o‘quvchilar tomonidan namuna 
sifatida qabul kilinishi mumkin.
Jismoniy mashqni o‘quvchi tomondan ko‘rsatishga quyidagi hollarda 
ruxsat berilishi mumkin:
a) o‘qituvchi salomatligi yomonligi tufayli harakat faoliyatini ko‘rsata 
olmasa;
b) ko‘rsatishda o‘qituvchi nokulay holatda, imkoni bo‘lmay kolgan
holatda turganda (masalan, boshi yerga qarab yoki orkasiga qarab kolsa);
v) o‘quvchida o‘qituvchi harakatni butunlay bajarib bo‘lmaydi degan fikr 
to‘la ongiga singib kolganini ko‘rgan takdirda uni yo‘qotish uchun;
g) o‘quvchi misolida bola ijrosini individuallashgan texnikasini
namoyishkorona bajarish kerak bo‘lib kolgan takdirda.
Ko‘rsatishda o‘qituvchi shunday nizomga rioya qilishi keroakki, u barcha
o‘quvchilarga raxbarlik kila olsin (yuqorirokda turib butun sinfni nazoratda
tutish), o‘quvchilarga esa mashqni ko‘prok yon tomondan kurish, tuzilishi va
bajarilishi ko‘rgazmali tarzda (masalan, yon profilda oyok larni bukish yozishning 
ko‘rinishi qanday bo‘ladi) ko‘rsata olsin. “Bunday bajarish kerak emasligini
ko‘rsatish” ni o‘qituvchi tomonidan namoyish qilishga ruxsat beriladigan 
holatlar: o‘quvchilar bajarilgan mashqka tankidiy qarab osalargina; o‘z harakatlarini 
solishtira olsalargina; ularni taxlil kila oladigan bo‘lganlarida, shuningdek, 
ko‘rsatish ishon tiradigan tushuntirishlar bilan olib borilsa va o‘quvchini
mas’hara qilish maqsadida bo‘lmasagina. “Oynada” aksini ko‘rgandek
ko‘rsatuvlar faqat sodda harakatlar, asosan, umumiy rivojlantiruvchi mashqlarnigi 

---

na ko‘rsatishda qo‘llanilishi tavsiya etiladi. Qiyin harakatlarni bu usulda ko‘rsatish 
koidaga kura ijroning tabiiyligini, yengilligini yo‘qolishiga olib kelishi amaliyotda 
isbotlangan.
Ko‘rgazmali qurollarni namoyish qilish. Harakat faoliyati ni predmetli
tasvirini xis qilish uchun qo‘llaniladi. Namoyish qilish ko‘rsatishdan uta
kulaylikka egaligi bilan ajrab turadi, chunki unda ke rak bo‘lib kolgan tarzda statik 
holatlarga, fazolarning almashini shiga dikkatni qaratish imkoniyati mavjud
bo‘ladi. Namoyish kachon aniq pedagogik vazifa bilan bog‘liq bo‘lsa, didaktik
ahamiyatga ega bo‘ladi. U kushimcha usul bo‘lib qo‘llanilayotgan yoki bu 
metodni tuldirish uchun xizmat qiladi. ko‘rgazmali qurol o‘zining ulchovi,
shakli, rangi, o‘z elementlari joylashishining zichligi bilan jadvalni qabul, xis
kila olish prinsip larini ifodalasin, turlicha ko‘rgazmali qurollarning har birini
namoy ish qilish rioya kilinishi lozim bo‘lgan ayrim metodik koidalarga to‘g‘ri 
kelsin.