Тарбиянинг олтин калити ёхуд йўлдаги белгилар

ٍيمِوْقَـت ِن َسْحَأ ِفي َنا َسْنِْلا اَنْقَلَخ ْدَقَل
«Ҳақиқатан, Биз инсонни хушбичим ва 
хушсурат (шаклда) яратдик» (Тин сураси, 
4-оят). Аллоҳ таоло инсоннинг жасадини ҳам, 
ақлини ҳам, руҳини ҳам энг афзал кўринишда 
яратган. 
5. Нафақат болада, балки ҳар бир инсонда 
бошқалар томонидан эъзозланишга доимо 
эҳтиёж бор. Бу эҳтиёжни тўғри ёки нотўғри усул 
билан қондириш мумкин. Шунинг учун ҳам ота-
она боладаги шу эҳтиёжни қондиришнинг тўғри 
йўлларини излаши керак. 
Ҳаракатларига разм солинса, бола синфида 
ажралиб туришни истаётганини кўриш мумкин. 
Ундай бўлса, бунга эришишнинг иккита йўли бор. 
Биринчи йўли: зўравон бўлиб танилиши мумкин. 
Иккинчи йўли: «аъло» баҳо олиб, бошқалардан 
ажралиб туриши мумкин. Ҳар иккаласи ҳам 
танилишга, бошқалардан ажралиб туришга олиб 
борадиган йўл. Ота-она шу ўринда болани тўғри 
йўлга йўналтириши керак.
Ота-онанинг кўзи пашшаники эмас, балки 
асаларининг кўзи каби бўлса, бу борада тезроқ 
муваффақиятга эришилади. Демоқчимизки, бо-
ла нинг хатти-ҳаракатларидан нуқсон, камчи лик 
излаш ўрнига ижобийсини, оз бўлса-да, ютуқларни 
излаш керак. Болаларнинг ҳар бир тўғри 
ишини пайқаганимизни ўзига билдирайлик 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

74
Акмал МИРАВАЗ ўғли
ва ташаккур билдиришни унутмайлик. 
Шундай қилинсагина, фарзандингизда ишонч 
шаклланади. 
6. Киши неъматлардан лаззатланишни билмоғи 
керак. Бола ҳам шундай неъматларнинг биридир. 
Бу лаззатни ҳис қилиш учун бола билан кўпроқ 
бирга бўлиш зарур.
Вақтни бола билан бирга ўтказиш – бу барча 
диққат-эътиборни болага сарфлаш деганидир. 
Агар у кичик бўлса, у билан бирга копток ўйнаш 
мумкин. Каттарок бўлса – у билан қўғирчоқ, 
машиналар ўйнаш, қумдан бинолар қуриш 
мумкин. Бола улғайган сари унда янги қизиқишлар 
пайдо бўлади. Ана шу қизиқишлар сизнинг 
қизиқишингизга айланиши керак. Расм чизишни 
истаяптими, сиз ҳам ёрдамлашинг, кўргазмалар-
га олиб боринг. Кўпчилик ёшлигида ота-оналари 
нималарни гапириб беришганини яхши эс лай 
олмайдилар, лекин улар билан бирга ўтган вақт ни, 
биргалашиб нима қилишганини яхши эслашади.
Тунов куни амаким бизникига меҳмонга келди, 
шу аснода дадамнинг гурунги қулоғимга чалинди. 
Қирққа яқинлашиб қолган кенжа амаким бола лик 
пайтларини эслаб, завқланиб деди: 
– Ҳайитда аям янги кийимлар кийгизарди, 
эслайсизми?! Ўша куни ҳеч ким иш буюрмасди, 
ножўя иш қилиб қўйсак ҳам уришмасди, ҳоким 
бўлиб юрардик-а! 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

75
Тарбиянинг олтин калити
Акалари гур-р этиб унга қўшила кетишди... 
Байрам кунлари қандай яйраган бўлсалар, 
эслаётганда ҳам ўшандай яшнаб, чарақлаб сўзлар-
дилар. Кўрдингизми, инсон руҳияти – мўъжиза. 
Гўдаклигида хуш кўрган бир лаҳзани ўнлаб йиллар 
ўтса ҳамки, бағрига босиб яшаркан. Бу дегани 
қирқ йил бурун кўрсатилган эътибор уларни ҳануз 
бойитиб, қалбларини ўстириб келмоқда экан! 
Фарзандларимизни одамохун, кўнгилпарвар 
бўлишини хоҳласак, уларнинг юракларини син-
дириб қўймайлик, кайфияти билан ҳисоблашиб 
катта қилайлик. 
7. Бахтли бўлишнинг йўли жуда осон. Қан-
дай қилиб дейсизми?! Бу борада савол бериш-
нинг ўзи ноўрин бўлса керак-а?! Сиз шундоғам 
бахтлисиз-ку! Фақат буни ҳис қилиш қолган, 
холос! Ахир, сиз иродаси бус-бутун бўлган, 
ўзини-ўзи бошқара оладиган, қолаверса, ер 
юзини обод қилувчи, инсоният келажагининг 
ҳимоячиси бўлган ҳазрати инсонни тарбия 
қиляпсиз! Аллоҳнинг ер юзидаги росмана ўрин-
босарини-я! Бу гапни гапириш осондир, лекин 
бироз фикр юритсангиз, унинг вазни, салмоғи 
унча-мунча тарозига юк бўлиши турган гап. 
Аллоҳ сизни шундайин шарафли йўлга ҳидоят 
қилганини ўзи катта бахт-ку!
8. Бугун биз яшаётган жамиятда ўлчовлар бир 
мунча ўзгариб кетди. Ўзгариб кетмади, бал-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

76
Акмал МИРАВАЗ ўғли
ки ўлчовларнинг ўрни алмашиб қолди. Асли 
нотўғри нарсалар тўғри, тўғриси эса нотўғ-
ри бўлиб колди. Шу пайтгача биз сизлар билан 
муҳокама қилиб келаётган ҳаёт тарзи бола-
ларда савол туғдириши табиий ҳол. Сабаби, 
болалар аксар ҳолларда, ҳали айтганимиздек, 
тўғрисини нотўғри, нотўғрисини эса тўғри кўриб 
улгуришди, ҳали-ҳануз кўришмоқда. Ҳали замон: 
“Биз бошқалардан фарқлимизми?” деб сўраб ҳам 
қолишади. Шунда ҳеч иккиланмасдан “Ҳа, биз 
мусулмонлармиз, бизнинг қоидаларимиз бошқача, 
бизнинг мақсадларимиз бошқача. Бошқалар 
истасалар бизга ўхшаб яшашлари мумкин, лекин 
асло акси бўлмайди. Биз ҳеч қачон улар каби 
яшай олмаймиз, чунки биз мусулмонлармиз, 
қоидаларимиз бошқача, мақсадларимиз бошқача. 
Аллоҳ бизни ер юзини обод қилиш учун, ҳар доим 
ер юзини инсонлар фойдаланиши учун тап-тайёр 
ҳолатда сақлаш учун, ўзимиздан кейингиларга 
фойдали мерос қолдириш учун яратган!” деб 
жавоб беринг.