Tarix o’tmishning ko’zgusi

Partiya jazoirliklar huquqini fransuzlar huquqiga tenglashtirishni, irqiy 
kamsitishni tugatishni, mahalliy aholidan Fransiya parlamentiga deputatlar saylanishiga 

---

- 116 - 
ruxsat etilishini, matbuot va uyushmalarga birlashish kabi erkinliklar berilishini talab 
etdi. 1927-yilda «Saylangan musulmonlar federatsiyasi» tashkiloti hamda «Jazoir 
ulamolari ittifoqi» tashkil topdi va mustaqillik uchun kurashdi. 
1929-1933-yillardagi jahon iqtisodiy inqirozi Jazoir iqtisodiyotiga katta talafot 
yetkazdi. Bu esa xalqning turmush darajasi yanada yomonlashuviga olib keldi. Buning 
ustiga to'rt yil davom etgan qurg'oqchilik oqibatida chorva mollarining 80 foizi qirilib 
ketdi. 
1936-yilda Fransiyada hokimiyat tepasiga kelgan Xalq fronti hukumati 
Haustamlakachilik tartibini yumshatishga qaratilgan qator o'zgarishlarni joriy etdi. Tez 
orada Jazoir xalqining milliy-ozodlik kurashiga rahbarlik qiluvchi barcha kuchlarning 
umumjazoir yig'ini - Musulmon Kongressi chaqirildi. Kongress Xalq frontini qo'llab-
quvvatlashini ma'lum qildi. Ayni paytda Kongress «Milliy xartiya» deb atalgan hujjat 
qabul qildi. Bu hujjatda mustamlakachilar joriy etgan, jazoirliklarni tahqirlovchi «yerli 
aholi kodeksi» ni bekor qilish talab etilgan edi. 
1940-yilda Fransiya taslim bo'lgach, Jazoir amalda fashistlarga qaram bo'lib 
qoldi. Bu hoi milliy burjuaziya orasida bo'linish yuz berishiga olib keldi. Uning bir 
qismi Germaniya bilan, katta qismi esa Buyuk Britaniya va AQSH bilan hamkorlik 
qilish tarafdori edi. Biroq bu holat uzoq davom etmadi. 1942-yil noyabrida Shimoliy 
Afrikaga tashlangan ingliz-amerika qo'shinlari nemis-italyan qo'shinlariga qaqshatqich 
zarba berdi. Fashist qo'shinlari Jazoirdan ham quvib chiqarildi. Lekin bu hodisa 
Jazoirni mustamlaka zulmidan ozod etmadi. U Fransiya mustamlakasi bo'lib qolaverdi.