Tarixiy antropologiya

Kuzatuv tadqiqoti 
Antropologlarning keng ko‗lamli jamiyatlarda tobora ko‗proq 
olib borishlari natijasida etnografiya va kuzatuv tadqiqotlar

---

18 
birgalikda olib borishning yangi usullari paydo bo‗ldi (Frik 1994). 
Kuzatuv tadqiqotida odatda katta aholi orasidan tadqiqot
ostidagi aholi guruhi tanlab olinadi. To‗g‗ri tanlangan turli xil
qatlamlarni o‗z ichiga olgan guruhni o‗rganish natijasi yirik aholi 
bo‗yicha aniq tasavvurga ega bo‗lish mumkin. 
Kichikroq jamiyatlarda etnograflar mahalliy xalqni yaxshir 
biladilar, lekin jamiyatning yirikligi va murakkab tuzilgashi 
sharoitidagi kuzatuvning egasiz bo‗lishdan boshqa afzalligi
mav) emas. Kuzatuv tadqiqotini olib boruvchilar tadqiqot
doirasida odamlarni respondentlar deb ataydilar. Ya‘ni, ular tadqiqot 
davomr savollarga javob beruvchilardir. Ba‘zida ular tadqiqotchi 
tomonida alohida intervyu vositasida o‗rganiladi. Ba‘zida esa
dastlaby 
uchrashuvdan 
so‗ng 
respondentlardan 
savolnomalarni 
to‗ldirishlari talqin qilinadi. Ayrim hollarda esa savolnomalar xolis 
tanlangan odamlarga pochta orqali yuboriladi yoki talabalar
odamlar bilan muloqot olib boradilar yoki telefon orqali
bog‗lanadilar. Statistik kitoblarning aksariyatida mavjud statistik 
raqam jadvali orqali bu guruhlar tanlab olinishi mumkin. 
Antropologning bosh ahloqiy mas‘uliyati u o‗rganayotgan
odamlar jonzotlar yoki buyumlarga nisbatan javobgarligidadir. Har 
qanday mas‘uliyat, javobgarlikning buzilishi tadqiqot olib
borishni to‗xtatishga olib kelishi mumkin. Bu kabi bosh axloqiy 
mas‘uliyatlar quyidagilarda o‗z ifodasini topgan: Zarar yetkazmaslik 
va noo‗rin ish qilmaslik. 
Insonlar va primatlarning mavjud holatlarini hurmat qilish. 
Arxeologik qoldiq yoki tarixiy hujjatlarni saqlab qolish, tadqiqotda 
qatnashuvchilar bilan har tomonlama manfaatli aloqalarni o‗rnatishga 
harakat qilish. 
Aloqalar o‗rnatuvchi antropologdan ochiq va samimiy bo‗lishi 
talab 
etiladi. 
Shu 
bilan 
birga 
antropologlar 
aloqalardagi 
chegaralarni o‗zaro o‗rnatib olishlari kerak. 
Antropologlar alohida shaxslar, guruhlar yoki madaniy
hamda biologik buyumlarni suiste‘mol qilmasliklari
kerak. Tadqiqotchilar o‗zlari ish olib borayotgan jamiyat oldidagi 

---

19 
burch va mas‘uliyatlarini anglab yetishlari kerak. Ular tadqiq
etilayotgan odamlar bilan birgalikda ish olib borishga majburdirlar. 
Antropologlar tadqiqot davrida ahloqiy jihatdan
favqulodda noqulay sharoitga tushib qolishga tayyor turishlari kerak. 
Antropologlar o‗z ilmiy sohalari, ilmning ijtimoiy hayotga hamohang 
bo‗lishi va yaxshi qabul qilinishi uchun javobgardirlar. Ular 
yolg‗on da‘volar yoki mubolag‗ali tushuncha hosil qiladigan
gaplardan o‗zlarini tiyishlari kerak. o‗z tadqiqotlarini ilmiy
jihatdan 
isbot 
qiladigan 
asoslar 
keltirishlari, 
uni 
soxtalashtirmasliklari talab qilinadi.