Тақризчилар: доцентлар Н

Илмийлик принципи - фанни эгаллаш, ҳақиқатни англаб 
етишгина эмас, балки билишнинг метод ва усулларини 
эгаллаш ҳамдир. Шунингдек, ушбу принцип ўқувчиларни 
илмий методлар билан ишлашга, тадқиқотлар ўтказишга 
ўргатишни ҳам мақсад қилиб қўяди. Лекин бу борада ҳали 
ечилмаган муаммолар ҳам мавжуд. Жумладан, айрим фанлар 
дастур ва дарсликларини тузишдаги ўзаро боғлиқлик, 
интеграцион жараёнлар ҳали ҳам тўлалигича ҳал этилмаган. 
Ўқитишда илмийлик тизимсиз (системасиз) мумкин эмас. Ҳар 
бир фан ўзига хос хусусиятга эга бўлиб, у мактаб таълимига 
шундайлигича ўтказилмайди. 
Ҳар бир фаннинг ўзида катта ҳажмдаги мавҳум материал - 
турли гипотеза, илмий назариялар, қарама-қарши фикрлар 
мавжуд. Мактабда эса аниқ, маълум бир тартибдаги, фанда 

---

76 
исботланган билимлар бериб борилади. 
Дидактик тизим илмий тизимдан шуниси билан 
характерланадики, у фан тизимини айнан такрорламайди, 
балки унга хос бўлган мантиқ ва билимлар тизимини 
сақлайди. Яъни олдинги эгалланган билим кейингисига йўл, 
кўприк бўлиб хизмат қилади, илмий тушунчалар билан 
умумий қонуниятлар ўртасидаги ички алоқа очиб берилади. 
Шунга кўра, предмет бўйича, билимлар тизими, йиллар 
давомида ўқув материалларининг жойлашуви ўқувчиларнинг 
ривожланиб 
бораётган 
психологик 
хусусиятлари 
ва 
имкониятларига мос келиши шарт. 
Тизимлилик 
(системалилик) 
материаллар 
жойлашувининг мантиқий изчиллигини ҳам таъминлаши 
шарт. 
III. Онглилик ва фаоллик принципи 
 
Ушбу принцип ўқувчиларнинг билиш фаолиятида етакчи 
ҳисобланиб, унга доимо амал қилиш керак. 
Ушбу масалага кейинги вақтларда алоҳида эътибор 
бериляпти. Чунки ушбу принцип таълим жараёнига ёндашишнинг 
барча томонларини муваффақиятли ҳал этади. 
Бутун муаммоли таълим ўқувчилардан билимларни фаол 
ўзлаштиришни, қонуниятларни, фаннинг асосий ғояларини, 
жараён ва ҳодисаларнинг пайдо бўлишини онгли тарзда 
ўзлаштиришни талаб этади. 
Мактабдаги дифференциялаштирилган таълим ўқитиш 
жараёнида 
ўқувчиларнинг 
реал 
имкониятларига 
таяниб, 
келажакда бўш ўқувчиларни яхши ўзлаштирадиганлар даражасига 
етказишдан, онгли ўзлаштирувчиларни олган билимларини фаол 
таҳлил қила олишга ўргатишдан иборат. 
Программалаштирилган таълим - ўқувчиларни мактабда 
қадам-бақадам ақлий операциялардан қиёслаш, тавсифлаш, 
анализ, синтез каби фаол таҳлил этишга ўргатиб боришдир.